گرێبەستەكانى هەرێم لە ئەمریكا؛ قەیرانى دارایى قوڵتر دەكاتەوە

 واژۆکردنی ڕێککەوتننامەیەكی گەورەى تایبەت بە وزە لەلایەن حکومەتی هەرێمەوە لەگەڵ کۆمپانیا ئەمریکییەکان مشتومڕی دەستوریی بەرفراوانی لە عێراق دروستکردوە، ئەمەش دوای ئەوەی وەزارەتی نەوت ئەو گرێبەستانەی بە پێشێلکردنی دەسەڵاتەکانی حکومەتی فیدراڵی زانی.

 لە میانی سەردانەکەیدا بۆ واشنتۆن، مەسرور بارزانی، سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان سەرپەرشتی واژۆکردنی دو ڕێککەوتننامەی غازیی لەگەڵ کۆمپانیا ئەمریکییەکانی ئێچ کەی ئێن ئینێرجی و وێستەرن زاگرۆس لە ژوری بازرگانی ئەمریکی کرد.

ئامانجی هەردو ڕێککەوتنەکە پەرەپێدانی کێڵگەکانی میران و تۆپخانەیە لە پارێزگای سلێمانی، ئەمەش لە چوارچێوەی پڕۆژەیەکدا کە بەهاكەی بەپێی خەمڵاندنەکانی هەرێم بە نزیکەی 110 ملیار دۆلار مەزەندە دەکرێت.

سروشتى رێككەوتنەكان

ئەم ڕێککەوتنانە لەدەرەوەی کۆنترۆڵی حکومەتی فیدراڵی لە بەغدا ئەنجامدراون، هاوکات وەزارەتی نەوتی عێراق ڕایگەیاندوە، ئەو جۆرە گرێبەستانە دەستور پێشێلدەکەن و دەسەڵاتە تایبەتەکانی حکومەتی ناوەند لە بەڕێوەبردنی سامانە سروشتییەکاندا تێدەپەڕێنن.

پاش ئەوەى وەزارەتی نەوتى عێراق لە بەیاننامەیەکدا ڕایگەیاند: مامەڵەکردنی ڕاستەوخۆ لەگەڵ حکومەتی هەرێم بەبێ ڕاوێژکردن بە لایەنە پەیوەندیدارەکانی فیدراڵی پێشێلکارییەکی ڕون و ئاشکرایە بۆ یاساکە، ئەگەرچى هەمیشەو بەشێوەیەكى بەردەوام پێشوازیمان لە هاریکاریكردن لەگەڵ کۆمپانیا ئەمریکییەکان لە چوارچێوەی فەرمى و دەستوریی دا كردوە.

 سوبحی مەندەلاوى توێژەرلە کاروباری کورد، پێیوایە ئەو ڕێککەوتنانەی لە نێوان حکومەتی هەرێمی کوردستان و دو کۆمپانیای ئەمریکی بە ئامادەبونی مەسرور بارزانی سەرۆکی حکومەتی هەرێم واژۆ کراون، لە چوارچێوەی دەستوریى دا بون و خزمەت بە بەرژەوەندییەکانی عێراق بە گشتی دەکەن، نەک تەنها هەرێم.

مەندلاوی بۆ میدیاى عێراقی رونیكردۆتەوە، وڵاتەکە سەبارەت بە هاوردەکردنی غاز لە ئێرانەوە بەدەست قەیرانێکی ڕاستەقینەوە دەناڵێنێت، ئەمەش لەکاتێکدایە کە فشارەکانی ئەمریکا لەسەر بەغدا بۆ کەمکردنەوەی پشتبەستن بە تاران تا ئێستا بەردەوامە، كە ئەوەش مەترسی لەسەر سەقامگیریی سیستمی کارەبا لە سەرتاسەری عێراق دروستدەکات.

لەرێى ئەو گرێبەستانەوە دەتوانرێت چى بكرێت كە ناكرێت؟

بەپێى زانیارییەكانى ئيرادە، پرۆژە نوێیەکە جێگرەوەیەكى گرنگ بۆ غاز دابین دەکات و دواتر دەتوانێت بەشداری بکات لە دابینکردنی پێداویستییە ناوخۆییەکان لە سەرانسەری ناوچەکە و تەنانەت هەمو وڵاتەکەدا، بەڵام رون و ئاشكرایە كە حكومەتى هەرێم پەنجە نابات بۆ كارێك كە بەرژەوەندى میللەتى تێدابێت، بەڵكو بەپێچەوانەوە لەگەڵ هەر گرێبەستێك دا قەیران لە دواى قەیران لە هەرێم دروستدەبێت و بارودۆخى هاوڵاتییان قورستر دەبێت.

 لەلایەكى ترەوە، ئیرادە زانیویەتى؛ كە ناڕەزایەتیی بەشێک لە لایەنەکانی بەغدا بەرامبەر بەم ڕێککەوتنانە درێژەپێدەری ڕێبازێکە کە دیدێکی نەتەوەیی هەمەلایەنەی نییە و لە ڕوانگە تەسکەکانی پەیوەست بە جیاوازییە سیاسییەکانەوە دەڕوانێتە بابەتەکان نەک بەرژەوەندی گشتی، دواتر بەڕێوەبردنی نەوت و گاز و سامانە سروشتییەکان یەکێکە لە کێشە هەرە مشتومڕاوییەکانی نێوان حکومەتی فیدراڵی لە بەغدا و حکومەتی هەرێمی کوردستان، چونكە ئەم پرسە سەرەڕای دوبارەبونەوەی خولەکانی دانوستان کە ساڵانێکی زۆری خایاندوەو چارەسەر نەکراوە، لە هەمان كاتدا ناکۆکییەکە لە نەبونی یاسایەکی فیدراڵییەوە سەرچاوە دەگرێت؛ کە میکانیزمەکانی بەڕێوەبردنی سامان و دابەشکردنی داهاتەکان ڕێکبخات، هەربۆیە ئەمەش دەرگای بەڕوی لێکدانەوە جیاوازەکانی دەستوردا کردۆتەوە و ڕێگەی بە هەرێم داوە تاکلایەنە گرێبەست لەگەڵ کۆمپانیا بیانییەکان واژۆ بکات، لە کاتێکدا بەغدا پێداگریی لەسەر ئەوە دەکات کە ئەم بابەتە بابەتێکی سەروەرییە و دەبێت لە ژێر دەسەڵاتی تایبەتی خۆیدا بێت.

کێڵگەی غازی میران و ناكۆكییەكان

دەتوانین بڵێین کێڵگەی غازی میران لە سلێمانی یەکێکە لەو کێڵگانەى ناكۆكییەكى گەورەى  لەسەرە و بە درێژکراوەی كێڵگەى کۆرمۆر دادەنرێت، کە دەکەوێتە ناوچەکانی ژێر جێگەنفوزى یەکێتی نیشتمانى کوردستان-ەوە، هەرچەندە ئەو كێڵگەیەش لەدەرەوەی دەسەڵاتی فەرمی حکومەتی هەرێمە.

شارەزایان پێیانوایە ئەو پڕۆژەیە نەک هەر ڕەهەندی ئابوری هەیە، بەڵکو لەگەڵ ڕەچاوکردنی هەستیاریی سیاسی و جیۆپۆلەتیکیشدا یەکدەگرێتەوە، بەتایبەتی کە پێویستی بە ڕەزامەنديی ناڕاستەوخۆی هێزە ناوخۆییەکانی وەک یەکێتی هەیە.

یاسای نەوت و غاز

عەلی ئەلمەشکور، ئەندامی لیژنەی نەوت و وزە لە پەرلەمانی عێراق، لەلێدوانێكى فەرمیى دا بۆ میدیا عێراقییەكان ئاماژەى بەوەداوە كە پەرلەمان هیوای خواستبو حکومەتی هەرێمی کوردستان بۆ چارەسەرکردنی ناکۆکییەکان و نزیککردنەوەی بۆچونەکان لەگەڵ بەغدا، دەستپێشخەری بکات، بەڵام ڕاگەیاندنی واژۆکردنی ڕێککەوتنی جیا جیا لەگەڵ کۆمپانیا بیانییەکان و نەبونی هەر جۆرە لێک تێگەیشتنێکی ڕاستەقینەى لە دەرەوەی چوارچێوەی دادگای فیدراڵی ئاشكراكرد.

ئەلمەشکور رونیشیكردەوە، ئەنجومەنی نوێنەران ئامادەیە یاسای نەوت و غاز دەربکات، بەڵام بەربەستی سەرەکی سیاسییە نەک یاسایی، بەوپێیەی هێزە کاریگەرەکان ئارەزوی جددییان بۆ دەرکردنی یاساکە نیشان نەداوە، سەرەڕای گرنگییەکەی لە ڕێکخستنی پەیوەندییە دارایی و ئابورییەکانی نێوان هەرێم و حکومەتی ناوەندی.

ئیرادە لە بەدواداچونێكى رۆژنامەوانیى دا ئەوەى بۆ دەركەوتوە كە زۆرێک لە بڕگەکانی یاساکە لەلایەن حکومەتی هەرێمەوە ڕاگیراون، هەرچەندە یاساکە نەک تەنها خزمەت بە کوردستان، بەڵکو خزمەت بە هەمو پارێزگا بەرهەمهێنەرەکانی نەوتیش دەکات، بەتایبەتی کە زۆرترین ڕێژەی بەرهەمهێنان دەکەوێتە باشوری وڵات نەک باکور.

لەبەر ڕۆشنایی ئەو پێشهاتانە، شارەزایان هۆشدارییان داوە لە ئەگەری نوێبونەوەی ناکۆکییەکانی نێوان حکومەتی فیدراڵی و حکومەتی هەرێمی کوردستان، بەتایبەتی کە کاردانەوەی گرێبەستەکانی پێشوتر چارەسەرنەکراون.

جێى ئاماژەیە، پێشتر دادگای ناوبژیوانی بازرگانی پاریس بڕیاری دابو کە هەناردەکردنی نەوتی هەرێم لە ڕێگەی بەندەری جەیهانی تورکیاوە بەبێ ڕەزامەندی حکومەتی فیدراڵی نایاساییە، ئەمەش بوە هۆی ڕاگرتنی هەناردەکردنی نەوت لە کوردستانەوە كە بۆ ماوەی زیاتر لە ساڵێکە درێژەى هەیە.