کشانەوەی ئەمریکا بۆ هەولێر.. پێشێلکردن یان ڕێککەوتن؟

پوختە

هەر کە قۆناغی یەکەمی کشانەوەی هێزەکانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی لە عێراق دەستیپێکرد، لەگەڵ گواستنەوەی هێزەکانی ئەمریکا لە بنکەی عەین ئەسەدەوە بۆ بنکەی حەریر لە هەولێر، پرسیار لەسەر مەرجەکانی ڕێککەوتنی نێوان بەغدا و واشنتۆن هاتە ئاراوە، هەروەها پرسیارى ئەوەى ئایا کشانەوەی هێزەکانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی هەمو عێراقی گرتەوە یان تەنها بەشێکی لێکەوتەوە؟ لەکاتێکدا سەرچاوەیەکی نزیک لە سەرۆکى ئەنجومەنى وەزیرانى حكومەتى فیدراڵ دوپاتیکردەوە کە بەردەوامبونی هێزەکانی ئەمریکا لە هەولێر "پێشێلکاريی" پێکدەهێنێت، هاوكات پارتی دیموکراتی کوردستان ئاشکرایکرد کە محەممەد شەییاع سودانی بە شەخسی ڕەزامەندی لەسەر کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکا داوە.

لەلایەکی دیکەوە سەرچاوەیەکی باڵای سەربازی لە بەغداوە ڕەتیکردەوە هیچ بڕیارێک لەلایەن سەرۆکوەزیرانەوە لەوبارەیەوە درابێت، هاوكات سەرۆکی سەنتەری عەرەبی- ئوسترالی بۆ لێکۆڵینەوە ستراتیژییەکان دەڵێت: ئەوەی کە بەگشتی ڕویداوە "سەرلەنوێ جێگۆڕكێ" بوە کە ڕێککەوتن لەسەرى کراوەو دەبێتە هۆی کشانەوەی کۆتایی لە ساڵی داهاتودا.

كشانەوەى ئەمریكا لە بەغداوە بۆ هەولێر چى دەگەیەنێت؟

عائید ئەلهیلالى، شرۆڤەکاری سیاسی نزیک لە سەرۆکوەزیرانى عێراق، بە ماڵپەڕى "ئەلعالەم ئەلجەدید"ی ڕاگەیاندوە، پرسی کشانەوەی ئەمریکا لە هەندێک بنکەی عێراق بەرەو هەولێر، نوێنەرایەتی پرسێکی هەستیار دەکات کە پێویستی بە هەڵوێستێکی ڕون لە حکومەتی عێراقەوە هەیە، ئەوەش بە لەبەرچاوگرتنی ڕەهەندە سیاسی و ئەمنییەکانی، کە ڕاستەوخۆ پەیوەستن بە سەروەری وڵات و یەکێتی نیشتمانییەوە.

ئەلهیلالى لەو لێدوانەی دا دەڵێت: بڕیاری ئەمریکا بۆ جوڵاندنی بەشێک لە هێزەکانی بەرەو هەولێر کۆمەڵێک پرسیار دەوروژێنێت، بەتایبەتی کە لە ساتێکی هەستیاری ناوچەیی و نێودەوڵەتیدا دێت، دەرگا بەڕوی چەندین گریمانەدا دەکاتەوە، دیارترینیان هەوڵی واشنتۆن بۆ پاراستنی پێگەیەکی سەربازی هەمیشەیی لە عێراق لەڕێگەی هەرێمی کوردستانەوە، چونكە حكومەتى عێراق بەردەوام ئەوە دوپاتدەکاتەوە کە هەر ئامادەبونێکی سەربازی بیانی لەدەرەوەی ڕێککەوتنە فەرمییە ڕاگەیەندراوەکان قبوڵ ناکرێت، و بەرژەوەندی باڵای نیشتمانی پێویستی بە چارەسەرکردنی ئەم پرسە هەیە بە شەفافیەتێکی تەواو و بە شێوەیەک کە سەروەری عێراق بپارێزێت.

بەغدا چۆن سەیرى ئەم كشانەوەیە دەكات؟

ئەو شرۆڤەكارەى نزیك لە سودانى، ئەوە دەخاتەڕو كە حکومەتی عێراق بە هەستکردن بە بەرپرسیارێتیی نیشتمانییەوە سەیری ئەم بابەتە دەکات و وەک بەشێک لە شەڕی تەواوکردنی سەروەری نیشتمانی و سنوردارکردنی بڕیارى چەک و پرسە ئەمنییەکان لە دەوڵەتدا مامەڵەی لەگەڵ دەکات.

ئەلهیلالى دەشڵێت: دیدگای حکومەت لەو پرەنسیپەوە سەرچاوە دەگرێت کە هەر ڕێککەوتنێک پەیوەست بێت بە بونی یان کشانەوەی هێزە بیانییەکانەوە؛ دەبێت هەمو خاکی عێراق بگرێتەوە، لە هەرێمەوە بۆ باشور، بەبێ جیاوازی.

هاوكات ناوبراو ئاماژەى بەوەشدا كە هەولێر قەوارەیەکی جیا نییە، بەڵکو بەشێکی دانەبڕاوە لە دەوڵەتی عێراق، لەبەرئەوە هەر هەوڵێک بۆ مامەڵەکردن لەگەڵیدا بە دابڕان لە بەغدا یان لە دەرەوەی چوارچێوەی سەروەری حکومەتی فیدراڵی؛ پێشێلکردنی دەستور و پێشێلکردنی یەکێتی وڵات پێکدەهێنێت.

قۆناغى یەكەمى كشانەوەى هێزەكانى ئەمریكا چۆن دەستیپێكرد؟

قۆناغی یەکەمی ڕێککەوتنی کشانەوەی هێزەکانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی لە عێراق بە ڕۆیشتنی یەکەمین هێزی ئەمریکی لە بنکەی عەین ئەسەد لە ئەنبار بەرەو هەولێر دەستیپێکرد، کە هاوكات بەشێکی بەرەو کوەیت رۆیشت، و بەشێکی تریش بەرەو بنکەی "ئەلتەنەف" لە سوریا بەڕێكەوت.

کشانەوەکە بە قۆناغ ئەنجام دەدرێت و دەبێت تا مانگی ئەیلولی 2026 بەردەوام دەبێت، ئەمەش بە مەبەستى بەدەستهێنانی کشانەوەی تەواوەتى و یەكجارەكى.  

باڵیۆزخانەی ئەمریکا لە عێراق لە بەیاننامەیەکدا ئاماژەی بەوەکردوە، کشانەوەی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی کۆتایی کارەکانی بۆ شکستپێهێنانی داعش نییە، بەڵکو هاوپەیمانی نێودەوڵەتی بەردەوام دەبێت لە هەوڵە مەدەنییەکانی لە سەرانسەری جیهاندا.

ئەم کشانەوەیە بەگوێرەی بەیاننامەی هاوبەشی نێوان حکومەتی عێراق و واشنتۆن دێت کە لە مانگی ئەیلولی 2024 خشتەى كشانەوەكە راگەیاندرا، ئەوەش دوای چەندین فشاری ناوخۆیی.

لەلایەكى ترەوە، نوسینگەی سەرۆکوەزیرانی عێراق لە 27ی 1ی 2024 دەستپێکردنی لیژنەی باڵای سەربازی هاوبەشی نێوان عێراق و هاوپەیمانی نێودەوڵەتی بە سەرۆکایەتی ئەمریکا بۆ پێداچونەوە بە ئەرکی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی بۆ بەرەنگاربونەوەی داعش و هەڵسەنگاندنی مەترسییەکانی ڕاگەیاند، لیژنەکە خشتەیەکی کاتی بۆ کۆتاییهاتنی ئەرکی سەربازيی هاوپەیمانان و گواستنەوە بۆ پەیوەندییە ئەمنییە دوقۆڵییەکانی نێوان عێراق و ئەمریکا و وڵاتانی هاوبەشی هاوپەیمانی خستەڕو.

ئایا پێشوەختە رەزامەندیى لەسەر ئەو پرسە هەبو؟

لە بەرامبەردا وەفا محەممەد کەریم كادیرى پێشكەوتوى پارتی لەلێدوانێكى رۆژنامەوانیى دا ئەوەى  پشتڕاستکردەوە کە کشانەوەی بەشێک لە هێزەکانی ئەمریکا بەرەو هەولێر بە ڕێککەوتن و رەزامەندیى تایبەتى محەممەد شەییاع سودانی سەرۆکوەزیرانی عێراق بوە.

ناوبراو ڕونیشیکردەوە؛ هەمو لایەک ئاگاداری پێویستبونی هێزەکانی ئەمریکان لەمکاتەدا، بەتایبەتی لەبەر ڕۆشنایی لاوازی خزمەتگوزارییە ئەمنییەکان و گەشەکردنی کوتلە چەکدارەکان، کە بە بەهێزتر لە دەزگاکانی دەوڵەت دادەنرێن.

ئەو كاردیرە پێشكەوتوەى پارتى ئاماژەی بەوەشکرد، كە لە ئێستادا ميليشيا چەکدارەکان هەولێر ناکەنە ئامانج، تەنانەت ئەگەر هێزەکانی ئەمەریکاش بکشێنەوە، چونکە ترسیان لە ڕوبەڕوبونەوە و هەڵکشانی هەڵمەتی بەئامانجگرتن لە دژی سەرکردەکانیان هەیە، بۆیە نایانەوێت دەرگای شەڕ بکەنەوە، بەڵام ئەگەر جارێکی دیکە شەڕ لە نێوان ئیسرائیل و ئێراندا هەڵگیرسێتەوە، ئەوا دەکرێت ببێتە بیانوی دوبارە بە ئامانجگرتن و ئەمجارە واشنتۆن بە بەتوندى وەڵامیان دەداتەوە.

وەفا محەممەد كەریم پێیوایە، بونی هێزەکانی ئەمریکا لە هەولێر، و هەڵبژاردنی لە نێو شارەکانی دیکەی عێراق، ڕادەی نفوزی هەرێمی کوردستان و نفوزە نێوخۆییەکەی پشتڕاست دەکاتەوە، كە دەبێتە هۆی بەهێزکردنی پێگەی نێودەوڵەتی، سیاسی، ئابوری، و ئەمنیی هەرێم و هەر ئەوەش بو واى لە وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا كرد بۆ پرسی موچە و چارەسەرکردنی کێشەی هەناردەکردنی نەوتی کوردستان داوا لە بەغدا بكات كۆتایى بەو كێشانە بهێنێت.

ناوبراو لە درێژەى لێدوانە رۆژنامەوانییەكەى دا ئەوەى خستۆتەڕو كە هەرێمی کوردستان هاوکێشەیەکی سەخت دروست دەکات، بەتایبەتی لەگەڵ بونی گەورەترین کونسوڵخانەی ئەمریکا لە جیهاندا لە هەولێرى پایتەخت، بۆیە نابێت پەلە لە کشانەوەی ئەمریکا بکەین، هەروەها نابینە لایەنێک لەو ململانێیانەی لە ناوچەکەدا ڕودەدات.

ئایا كشانەوەكە راستەقینەیە؟

ئەحمەد ئەلیاسری، سەرۆکی سەنتەری عەرەبی- ئوسترالی بۆ لێکۆڵینەوە ستراتیژییەکان بە میدیا عێراقییەكانى راگەیاند، ئەوەی ڕودەدات سەرلەنوێ جێگۆڕكێیەكى سروشتییە، گواستنەوە لە عەین ئەسەدەوە بۆ بنکەی حەریر لە هەولێر بە خاڵی وەرچەرخان دادەنرێت لە سیاسەتی ئەمریکادا، لەبەرئەوە واشنتۆن حیسابى ئەگەرى تێپەڕاندنى یاساى حەشدى شەعبى دەكات لە پەرلەمان، بۆ ئەمەش كارتێكى زۆری لە دژی عێراق هەڵگرتوە، لەوانەش ڕێگە خۆشکردن بۆ ئیسرائیل بۆ بەئامانجگرتنی سەرکردەکانی میلیشیا چەكدارەكان، وەک ئەوەی لە لوبنان و ئێران ڕویدا.

ئەلیاسرى ئەوەشى رونكردەوە كە پێشبینی خولێكى نوێى ڕوبەڕوبونەوە لە نێوان ئێران و ئیسرائیلدا هەیەو عێراقیش بەدەر نابێت لەم ڕوبەڕوبونەوەیە، دەکرێت بە ئامانجگرتن سەرەتا ئەو میلیشیا چەكدارانە بگرێتەوە كە بە بڕیارى کشانەوەکە دڵخۆشن.

ناوبراو لە درێژەی قسەکانیدا وتیشی: ئەگەرى بەئامانجگرتنی هەولێر ئەگەرێكە لەهەر کاتێکدا بێت رودەدات، وەک چۆن مانگی ڕابردو ڕویدا کاتێک کێڵگە نەوتییەکان کرانە ئامانج، بەڵام کشانەوە بەرەو بنکەی حەریر بەشێکە لە دڵنیاییە ئەمنییەکان بۆ هێزەکانی ئەمریکا، ئەمە لە كاتێكدایە كە ئەو هێزانە بە تەواوەتی واز لە بنکەی عەین ئەسەد ناهێنن، بەوپێیەی پەیوەستە بە شانۆی ئۆپەراسیۆنەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستەوە.

جێى ئاماژەیە، بونی هێزەکانی ئەمریکا لە عێراق مشتومڕێکی بەرچاوی بەدوای خۆیدا هێناوە، بەتایبەتی دوای تیرۆرکردنی ئەبومەهدی موهەندیس، جێگری سەرۆکی دەستەى حەشدى شەعبى و قاسم سولەیمانی، فەرماندەی فەیلەقى قودسی ئێران لە رۆژى 3ى كانونى دوەمى ساڵى 2020 لە نزیک فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتى بەغدا.