لە کەسێتی شەهیدانی هەڵەبجەو ئەنفالدا هەموو شەهیدانی کوردستان بەبیردێنینەوە

ئیرادە میدیا

بەر لە 37 ساڵ و لە 16ی ئازاری 1988دا، رژێمی عێراق کۆمەڵکوژییەکی گەورەی بە چەکی کیمیایی دژ بە خەڵکی بێتاوانی هەڵەبجە ئەنجام دا، لە لە ئاکامدا زیاتر لە پێنج هەزار منداڵ و ژن و پیر ژیانیان لێسەندرایەوەو بە هەزارانیش بریندار بوون.

بۆمبارانکردنی هەڵەبجە بە چەکی کیمیایی یەکێک لە زنجیرە تاوانەکانی رژێمی بەعسی عێراق بوو بۆ جینۆسیادکردنی کورد لە باشووری کوردستان. هەروەک لە پێشدا بە کیمیابارانی ناوچەکانی بادینان و بالیسان و شێخ وەسانان و قەرەداغ دەستی بە پرۆسە بەدناوەکەی ئەنفال بە مەبەستی قڕکردن و لەناوبردنی کورد و کوردستانیان کردبوو.

هەر لە سەرەتاوە کە رژێمی بەعس لە عێراقدا دەسەڵاتی گرتە دەست، دەستی بە کۆمەڵکوژی و توانەوەی گەلی کورد کرد. دواتر کەوتە گیانی کوردانی فەیلی و بەهەزارانیان کوشت و بە دەیان هەزاریشیان دەربەدەرو بێ سەروشوێن کردن. هەر لە سەرەتای ساڵانی هەشتاکانی سەدەی رابردوو، 8 هەزار بارزانیان پێکەوە گرتن و کۆمەڵکوژیان کردن. لە پرۆسەکانی ئەنفالدا و لە ماوەی چوار ساڵدا لە هەموو باشووری کوردستان هەر گەرمیانەوە تا بادینان زیاتر لە 182 هەزار کەسی بێتاوانیان راپێچی بیابانەکانی باشووری ئێراق کردو کۆمەڵکوژو زیندەبەچاڵیان کردن. زیاتر لە 4000 دێ و دێهاتی کوردستانیشیان خاپوور کرد.

بەڵام ئەوەی لە هەڵەبجە کردیان نموونەیەکی هەرە گەورەی تاوانەکانی سەدەی بیستەم بوو. لە ماوەی چەند خولەکێکدا 5000 کەس کۆمەڵکوژکران و هەزارانیش برینەدار بوون. بۆیە هەڵەبجە بوو بە سومبوڵ و زامێکی قووڵ لە جەستەی گەلی کوردستاندا.

ئێمەلەکۆنگرەی نەتەوەیی کوردستان، بەڕێز و شکۆوە یادی37 ساڵەی قوربانیانی جینۆسایدی شاری هەڵەبجەی ناسنامەی قڕکردنی کورد و هەژێنەری ویژدانی مرۆڤایەتی بەرزڕادەگرین و سەری ڕێز بۆ قوربانییەکان دادەنەوێنین و بەئومێدی ساڕێژی برینی بریندارەکانیین.

بەداخەوە، دوای چەندین ساڵ لە تەمەنی حکومەتی هەرێم و22 ساڵیش لە پرۆسەی ڕزگاری و لەگۆڕنانی ڕژێمی بەعس، هێشتا زامەکانی هەڵەبجەساڕێژ نەبوون و نەتوانراوە ئەو دەڤەرە وەک پێویست خزمەتی بکرێت و ژێرخانی ئابووری و سەرجەم پێداویستییەکانی بەپارێزگابوونی بۆدابینبکرێت.

گەلی کوردستان لە سەدەی رابردوودا رووبەڕووی چەندین کۆمەڵکوژی بۆوە، لێ مخابن ئەو تاوانانە تا ئێستاش لە دادگا نێودەوڵەتیەکاندا وەک جینۆساید نەناسراون. بێگومان هەوڵ و تەقەلای زۆر بۆ ئەو مەبەستە دراوە. بەڵام بەداخەوە تا ئێستا هەر لە چوارچێوەی مافی مرۆڤدا ماون و نەبوونە کەیسێکی سیاسی.

بۆیە ئێمە لە کۆنگرەی نەتەوەیی کوردستان بە ئەرکی حکومەتی هەرێم و نوێنەر و کاربەدەستانی کورد لە بەغداد دەزانین کە کار بۆ بە جینۆسایدناساندنی تاوانی کیمیابارانکردنی هەڵەبجە و قەرەبووکردنەوەی خەڵکەکەی بەپێی مادەی 132 دەستوری عێراق و یاسا بەرکارەکان بکەن و یاسای بەپارێزگابوونی هەڵەبجە لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دەربچێت و بوجەی پێوستی  بۆ دابینبکرێت، هاوکات سەرجەم داواکارییەکانیان بەپلان وبەرنامە جێبەجێبکەن و ئاوەدانی و پڕۆژە و بوژانەوە بخەنە شارەکەوە.

ئێستا، لەکاتێکدا یادی 37 ساڵەی تاوانی جینۆسایدی شاری هەڵەبجە دەکەینەوە، گەلەکەمان و ناوچەکە بە گۆڕانکاریدا تێدەپەڕن، ئەمەش دەرفەت و مەترسیش لەگەڵ خۆیدادێنێت، بۆیە لە هەرکات زیاتر پێویستمان بەیەکڕیزی و داڕشتنی ستراتیژی نەتەوەیی و یەکێنی نەتەوەییە،

تراژیدیای هەڵەبجە لە رووی مرۆڤایەتیەوە بوو بە ناسنامەی قەلاچۆکردنی کوردان. ئێمە هەرگیز هەڵەبجە لە یاد ناکەین، 

ئێمە وەک کۆنگرەی نەتەوەیی کوردستان جارێکی دی لە کەسێتی شەهیدانی هەڵبجەو ئەنفالدا، سەرجەم شەهیدانی کوردستان بەبیردێنینەوە، سەری رێز بۆ یادی ئەوان دائەنەوێنین.

کۆنسەی بەڕێوەبەریی کۆنگرەی نەتەوەیی کوردستان-ك.ن.ك
15ی ئازاری 2025 برۆکسل