تره‌مپ به‌راوردی دۆخی به‌غدا و كابوڵ ده‌كات

ناوەندی هەواڵ

دۆناڵد تره‌مپی سه‌رۆكی ئه‌مریكا ئه‌مشه‌و له‌ میانی وتارێكدا كه‌ له‌ كۆنگره‌ی ئابووری سعودی-ئه‌مریكی پێشكه‌شی كرد، ڕه‌خنه‌ی له‌ سیاسه‌ته‌كانی "لیبڕاڵ" و ئه‌وانه‌ی خۆیان به‌ "بونیادنه‌رانی گه‌لان" داده‌نێن، گرت، وه‌ك ئاماژه‌یه‌ك بۆ ئیداره‌كانی پێشووی دیموكراته‌كان و هه‌موو ئه‌و سیاسیانه‌ی كه‌ به‌ناوی مافی مرۆڤ و دیموكراتیه‌ته‌وه‌ ده‌ستتێوه‌ردانیان له‌ ناوچه‌ی ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاستدا كردووه‌، هه‌روه‌ك ئاماژه‌ی به‌ عێراق و ئه‌فغانستان كرد له‌به‌رامبه‌ر ڕیاز و ئه‌بوزه‌بیدا.

تره‌مپ وتی" ئه‌وه‌ی ئه‌و تێبینیكردووه‌ له‌ ڕووی ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ و پێشكه‌وتنه‌وه‌ كه‌ له‌ ڕیاز و ئه‌بوزه‌بی و مه‌سقه‌ت به‌ به‌راورد به‌ به‌غدا و كابوڵ زۆر جیاوازه‌".

هه‌روه‌ها تره‌مپ وتیشی" ئه‌و ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ زۆر مه‌زنه‌ی كه‌ بینیویه‌تی به‌ هیچ كڵۆجێك ناكرێت به‌ ده‌ستتێوه‌ردان یاخود هاندانی ڕۆژئاوا یان ئه‌وانه‌ كرابێت كه‌ به‌ فڕۆكه‌ جوانه‌كانیانه‌وه‌ دێن بۆ ئه‌م ناوچه‌یه‌ تا وانه‌كانی خۆیان به‌سه‌ر گه‌لانی ئه‌م ناوچه‌یه‌دا بخوێننه‌وه‌، و پێیان بڵێن چۆن بژین و چۆن خۆیان به‌ڕێوه‌ببه‌ن.

له‌ وتاره‌كه‌یدا تره‌مپ ئاماژه‌ی به‌و پێشكه‌وتنانه‌ كرد له‌ناوچه‌ی كه‌نداودا هاتوونه‌ته‌ دی و به‌كارێكی سه‌ركه‌وتو و "خۆكرد" پێناسه‌ی كرد به‌ به‌راورد به‌ هه‌وڵی ڕۆژئاواییه‌كان له‌ ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ی به‌غدا و كابوڵ و شكستهێنانیان، تره‌مپ وتی" ئه‌و پێشكه‌وتنی بیناكاری و گه‌شه‌پێدانه‌ی له‌ ڕیاز و ئه‌بوزه‌بی ڕوویداوه‌ دروستكراوی ئه‌وانه‌ نییه‌ كه‌ به‌خۆیان ده‌ڵێن "بونیادنه‌رانی گه‌لان" یاخود ئه‌وانه‌ی دیکە له‌ "لیبڕاڵه‌كان" كه‌ تریلیۆنان دۆلاریان خه‌رج كرد و شكستیان هێنا له‌ بونیادنانی ناوچه‌گه‌لێكی وه‌ك به‌غدا یان كابوڵ و زۆر شوێنی دیكه‌، له‌كاتێكدا له‌دایكبوونی "ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاستیی نوێ" له‌سه‌ر ده‌ستی گه‌لانی ناوچه‌كه‌ خۆیه‌وه‌ دروست ده‌بێت، ئه‌و گه‌لانه‌ی به‌درێژایی مێژووی خۆیان لێره‌ ژیاون، هه‌ر ئه‌وانن ده‌وڵه‌ته‌كانی خۆیان به‌ سه‌روه‌ری خۆیانه‌وه‌ گه‌شه‌پێده‌ده‌ن و هه‌وڵ ده‌ده‌ن ڕوانگه‌ی خۆیان بێهننه‌ دی، گه‌ره‌نتی به‌دیهێنانی چاره‌نووسی ناوازه‌ی خۆیان ده‌كه‌ن.

به‌مشێوه‌یه‌ تره‌مپ جارێكی تر دابڕانی سیاسه‌تی خۆی له‌گه‌ڵ سیاسه‌تی پێشینه‌ی ئیداره‌كانی ئه‌مریكا و سیاسه‌تی كلاسیكی ڕۆژئاوایی دوپاتكرده‌وه‌، به‌م وتانه‌ی تره‌مپ ئه‌وه‌ی ده‌رخست ئه‌و ده‌ستبه‌رداری سیاسه‌تی پێشووی ڕۆژئاواییه‌كان بووه له‌ سه‌پاندنی به‌ها ڕۆژئاواییه‌كانی وه‌ك دیموكراتیه‌ت و مافه‌كانی مرۆڤ به‌سه‌ر ناوچه‌كانی تری جیهاندا، كه‌ به‌لای تره‌مپه‌وه‌ ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاستی نوێ كه‌ چه‌مكێكه‌ پێشتر له‌سه‌رده‌می سه‌رۆكانی پێشووتری ئه‌مریكا به‌تایبه‌ت له‌سه‌رده‌می جۆرج بۆشی كوڕ و باراك ئۆبامادا زۆر به‌كارده‌هات وه‌ك ئاماژه‌یه‌ك بۆ سیاسه‌تی ئه‌مریكا له‌ دروستكردنی ڕۆژهه‌ڵاتێكی ناوه‌ڕاستی نوێ كه‌ خاوه‌ن سیسته‌مگه‌لێكی دیموكرات و به‌ها لیبڕاڵه‌كان بێت له‌ ڕێگه‌ی ده‌ستێوه‌ردانی ڕاسته‌وخۆ و ناڕاسته‌وخۆی ئه‌مریكی چ به‌شێوه‌ی فشار و چ به‌شێوه‌ی داگیركاری سه‌ربازی وه‌ك له‌ ئه‌فغانستان له‌ ساڵی 2001دا و داگیركردنی عێراق له‌ ساڵی 2003دا ڕویاندا. 

چه‌مكی "ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاستی نوێ" لای تره‌مپ واته‌ ده‌ستهه‌ڵگرتن له‌ وڵاته‌كانی ناوچه‌كه‌ تا خۆیان خۆیان بینا بكه‌ن، بێگومان به‌ دروستكردن و پته‌وكردنی په‌یوه‌ندی ئابووری له‌گه‌ڵ ئه‌مریكادا، بێ ئه‌وه‌ی ئه‌مریكا هیچ جۆره‌ هه‌ستییارییه‌ك پیشان بدات به‌رامبه‌ر جۆری حوكمڕانی ئه‌و وڵاتانه‌ و پێشێلكارییه‌كانی مافی مرۆڤ تێیاندا.

له‌گه‌ڵ تره‌مپدا سیاسه‌تی سه‌پاندنی به‌ها لیبڕاڵییه‌كان مانایه‌كی نامێنێت، ئه‌مریكا هیچ مه‌رج و فشارێكی سیاسی له‌و ڕووه‌وه‌ نییه‌، ته‌نیا هاوپه‌یمانی ئابووری و سیاسی له‌گه‌ڵ ده‌سه‌ڵاتدارانی ناوچه‌كه‌دا ته‌نیا مه‌رجه‌ بێ گوێدانه‌ چۆنیه‌تی حوكمكردنی حوكمڕانه‌كانی ناوچه‌كانی تری جیهان، له‌گه‌ڵ تره‌مپدا مه‌رجی مافی مرۆڤ و دیموكراتیه‌ت و ئازادی ڕاده‌ربڕین نامێنێت و جێی خۆی بۆ ته‌نیا قازانجی ئابووری چۆڵ ده‌كات، ئه‌مه‌ش له‌ قازانجی ته‌نیا گیرفانی ئه‌مریكی و ده‌سه‌ڵاتدارانی هه‌میشه‌یی و خۆسه‌پێنی ناوچه‌كه‌یه‌.