لە دوای هێرشی حەماس بۆ سەر ئیسرائیل لە 7ی تشرینی یەکەمی 2023 و هێرشی بەرفراوانی ئەو وڵاتە بۆ سەر کەرتی غەززە، گرژییەکانی لە سەرانسەری ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی گەیاندە لوتکە. هاوکات هێرشی گروپەکانی سەر بە ئێران لە عێراق، سوریا، یەمەن و لوبنان بۆ سەر بنکە و هێزەکانی ئەمریکا وایکرد، واشنتۆن کار لەسەر کشانەوەی هێزەکانی لە عێراق و سوریا بکات.

لە چەند رۆژی رابردوو وەزارەتی دەرەوەی عێراق ڕایگەیاند، بەغدا و واشنتۆن لەسەر پێکهێنانی لیژنەیەکی هاوبەش بۆ پێداچوونەوە بە ئایندەی هێزەکانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی بە سەرۆکایەتی ئەمریکا لە عێراق ڕێککەوتوون و هاوکات، محەمەد سەعید عەباسی، وەزیری بەرگریی عێراق رایگەیاند، لە رۆژانی داهاتوودا کاتێک بۆ کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکا و هاوپەیمانانی دیاریدەکرێت و دواتر پەیوەندی عێراق لەگەڵ ئەو وڵاتانە لەسەر بنەمای هاوبەشیی و هەماهەنگیی بۆ پرسە سیاسیی و سەربازیی و ئابورییەکان بەردەوام دەبێت.

ئامانجی ئێران لە فراوانکردنی هێرشەکان

چاودێرانی سیاسی پێیانوایە، تاران بە ئامانجی بوون بە دەسەڵاتێکی بەهێزی ناوچەیی کە کۆنترۆڵی سیاسی، ئایدیۆلۆژی و نەوتی بەسەر ناوچەکە و بڕیارەکانیدا هەبێت، هیرشەکانی گروپە بەوەکالەتەکانی بۆ سەر هێزەکانی ئەمریکا لە ناوچەکە خێراتر و فراوانتر کردووە و لە ئێستادا ئەمە بەهێزترین چەکی ئێرانە کە لە ململانێ بێکۆتاکانی ناوچەکەدا بەکاری دەهێنێت.

دەسەڵاتدارنی تاران بە فراوانکردنی هێرشەکان و بەهێزکردنی پێگەی گروپە بە وەکالەتەکانی وەک حزبوڵڵای لوبنان، حوسییەکانی یەمەن، میلیشیا عێراقییەکان، بزووتنەوەکانی حەماس و جیهادی ئیسلامی، گوشار بۆ سەر ئیسرائیل و ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی دروست کردووە.  

دەستکەوتی ئێران لە هێرشی گروپە پاڵپشتیکراوەکانی

لەئێستادا سیاسەتی تاران بۆ کەڵک وەرگرتن لە گروپە بە وەکالەتەکانی دوو گۆڕانکاری گرنگی ئەنجام داوە.  چ لە ڕووی دەسەڵات و هێز و چ لە ڕووی مەوداوە (نزیک بوونەوە لە سنووری ئیسرائیل و هێزەکانی ئەمریکا) لە کۆنتڕۆڵ دەرچووە.

شەڕی بە وەکالەتی ئێران ماوەیەکی زۆرە بەردەوامە و لە چەندین گۆڕەپانی جیاواز لە ناوچەکەدا بڵاوبووەتەوە. ئەم گرژییانە دۆخێکی ناسەقامگیری هێناوەتەئاراوە و بووەتە هۆی فراوانبوونی نفوز و پێگەی ئێران لە سەرتاسەری ناوچەکەدا. بەردەوامی ئەم شەڕانە وایکرد ئێران بگاتە دەریای سوور و دەریای ناوەڕاست و زاڵ بێت بەسەر زۆرێک لە ناوچەکانی باکووری جیهانی عەرەبی.

ئەمریکا خۆی بۆ شەڕێکی نوێ ئامادە دەکات

ئەمڕۆ واشنتۆن گەیشتووەتە ئەو باوەڕەی کە فراوانخوازییەکانی کۆماری ئیسلامی ئێران بە قووڵکردنەوەی گرژییەکان گەیشتووەتە قۆناغێکی مەترسیدار و هەڵگیرساندنی شەڕێکی گەورە و بە بۆچوونی چاودێرانیش دوو هۆکاری سەرەکی لە پشت بڕیارەکەی ئیدارەی جۆ بایدن، سەرۆکی ئەمریکاوە هەیە؛

یەکەم/ هێرشە یەک لەدوای یەکەکانی مقاومەی ئیسلامی و گروپەکانی دیکەی سەر بە ئێران لە عێراق و سوریا بۆ سەر بنکەی هیزەکانی ئەمریکا و وڵامدانەوەی ئەمریکا دەرگا بۆ شەڕێکی گەورەتر و بە تێچووی زیاتر تەواو بۆ واشنتۆن تەواو دەبێت. بۆیە ئیدارەی بایدن هەوڵ دەدات تا کاتی هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی ئەمریکا ئەم دۆخە کۆنتڕۆڵ بکات و رێ لەبەردەم شەڕێکی گەورە بگرێت.

دووەم: کشانەوەی ئەمریکا لە عێراق و بە ئەگەری زۆرەوە لە سوریاش دەستپێکێکە بۆ خۆئامادەکردنی ئەو وڵاتە بۆ لێدانی گورزێکی گەورە و شەڕێکی کۆنتڕۆڵکراو لەگەڵ گروپەکانی سەر بە ئێران لە ناوچەکە و بە تایبەتی لە عێراق. بۆیە ئەم هەنگاوەی ئەمریکا خۆ پارێزییە و بە لەبەرچاوگرتنی هێرشەکانی ئێستای واشنتۆن لەدژی حووسییەکانی یەمەن پێدەچێت لە داهاتوودا لە رێگەی هێرشی ئاسمانی پێگەکانی گروپەکانی سەر بە ئێران لە عێراق و سوریە بکرێتە ئامانج.    

ئامانجی هێرشەکانی ملیشیاکانی عێراق

تۆبی دۆج، مامۆستا لە قوتابخانەی ئابووری زانکۆی لەندەن، لە چاوپێکەوتنێکدا رۆژنامەی ”گاردەیەن” سەبارەت بە دۆخی میلیشیاکانی سەر بە ئێران لە عێراق دەڵێت، “لە عێراقدا ڕووبەڕووی دوو دیاردەی جیاواز و لە هەمان کاتدا بەیەکەوە گرێدراوین”. ئەم میلیشیایانە کە ئێستا ڕەگ و ڕیشەیان لە پێکهاتەی دەسەڵاتی عێراقدا هەیە، پلانیان هەیە بۆ چەسپاندنی داهاتووی خۆیان لەو پێکهاتەیە، لە رێگەی بەکارهێنانی ستراتیژی ”چەک و سندوقی دەنگدان” خۆیان بەسەر عێراقدا زاڵ بکەن.

هاوکات میلیشیاکانی عێراق یارمەتی تاران دەدەن بۆ ئەوەی فشار بخاتە سەر ئەمریکا و لە ئەنجامدا بگەنە ڕێککەوتنێکی ئەتۆمی خێراتر و باشتر.

بەڵام بەشێکی لە چاودێران دەڵێن، دەرەنجامی نەگێشتنە رێککەوتنە ئەتۆمییەکەی وڵاتانی رۆژئاوای لەگەڵ  ئێران دەریخست کە ئامانجی سەرەکی ئەو وڵاتە بەدەستهێنانی وزەی ئەتۆمی نەبووە و ئەو ڕاستییەی ئاشکرا کرد کە فراوانخوازی ئێران هیچ سنوورێکی نییە. تێگەیشتن لە دەوڵەتی ئێران و هەڵسوکەوتەکانی پرۆسەیەکی قورسە و هێرشەکانی ئەم دواییانە یان ئەو هێرشانەی کە ئێران لەپشتیەتی، ڕەنگە هۆکارێک بن بۆ پەرەسەندنی ململانێ نێودەوڵەتییەکان لەدژی ئێران. پێویستە بگوترێ، سەرەڕای ئەو سەرکەوتنانەی کە ئێران بەدەستی هێناوە، هێشتا دەسەڵاتێکی سنوورداری هەیە و ئەمڕۆ تاران ڕووبەڕووی چەندین لایەن بووەتەوە کە بوونەتە هۆی سەرهەڵدانی تەحەدای نوێ و بێ وێنە.

ئایا ئەمریکا دەست لە بەرژەوەندییەکانی خۆی لە عێراق هەڵدەگرێت

شارەزایان پێیانوایە، کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکا لە عێراق بە مانای کشانەوەی تەواو و هەمەلایەنە ئەو وڵاتە نییە. لە ڕاستیدا ئەمریکا لە مەشق و ڕاهێنانی هێزە سەربازییەکانی عێراق و هاوکاریی هەواڵگری-ئەمنی بۆ بەرەنگاربوونەوەی داعش بەردەوام دەبێت و تەنیا هێزەکانی خۆیان رێکدەخەنەوە.

ڕاستییەکە ئەوەیە کە ئەمریکا بەرژەوەندی سیاسی (ئەم وڵاتە خاوەنی گەورەترین باڵیۆزخانەی جیهانە لە عێراق)، ئابووری (بوونی کۆمپانیا گەورەکانی نەوتی ئەمریکی لە عێراق)، و ئەمنی (نیگەرانی لە هەڕەشە ئەمنییەکان لەلایەن داعشەوە) لە عێراقدا هەیە و ناچارە پارێزگاری لە پێگەی خۆی لە عێراقدا بکات.

چاودێران دەڵێن، هەرچەندە لە ئەگەری کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکا لە عێراق و راوەستانی هێرشەکانی مقاومەی ئیسلامی و گروپەکانی سەر بە ئێران لە ناوچەکە بە واتای سەرکەوتنی تاران و باڵادەستی تەواوەتی لە عێراقدا نایەت، چونکە ئەو کاتە پێدەچێت کە ململانەیەکی نوێ لە نێوان و سعودیە بە تایبەتی تورکیا لە عێراق سەرهەڵبدات و قەیرانێکی قووڵتر بەرۆکی ئێران و عێراق بگرێت کە پێشبینی کردنی ئەنجامەکەی زەحمەت دەبێت.