سێشەممەى موچە.. جگە لە تەوتین هیچ چارەسەرێكى تر نییە

پوختە

قەیرانێکی خنکێنەری دارایی سێبەر دەخاتە سەر ژیانی ڕۆژانەی هەرێمی کوردستان و شەقامی کوردیى-ش لە چاوەڕوانییەکی قورسدا بۆ وەڵامى یەكلاكەرەوەى سێشەممەى ئەمڕۆ دەژین، هاوڵاتیان هیوادارن ئەمڕۆ ساتەوەختی یەکلاکەرەوە بێت لە پرسێکی زۆر چاوەڕوانکراودا، كە ئەویش موچەی فەرمانبەرانی هەرێمە.

لەناو رێڕەوى دانوستانە سیاسییەکان و ئاڵۆزییەکانی پەیوەندی نێوان بەغدا و هەولێر، دەنگێکی ناڕەزایی لە سلێمانییەوە دێتە ئاراوە و هۆشداری دەدات لە "چارەسەری کاتی" و داوای "یەکلاکردنەوەی هەمیشەیی" موچەی فەرمانبەران دەکات وەک تاکە گەرەنتی بەرامبەر دوبارەبونەوەی قەیرانەکە.

لە هەمو كوچەو كۆڵانێك دا باس باسى موچەیە

هاوڵاتیانی کورد وەک ساتێکی یەكلاكەرەوە مامەڵە لەگەڵ دانیشتنی ڕۆژی سێشەممە دەکەن، بەزەحمەت هیچ ئەنجومەنێک یان کۆبونەوەیەک یان كوچەو كۆڵانێك لە شارەکانی کوردستاندا دەبینیت كە خاڵی بێت لە باسکردنی موچە.

موچە بۆتە زیاتر لە تەنها شایستەیەکی دارایی؛ چونكە بە تەواوى هەنگاوى ناوە بۆ کۆی قەیرانێکی درێژخایەنی بێ متمانە لە نێوان خەڵک و حکومەتێكى درۆزن و شكستخواردو.

هاوڵاتیان هیواخوازن لەدانیشتن و كۆبونەوەى ئەمڕۆدا پرسی موچە یەکلایی بکرێتەوە و ئەو قەیرانى موچەیەی کە موچەخۆرانى کورد بەدەستییەوە دەناڵێنن و کاریگەريی لەسەر هەمو سێکتەرەکان دروستكردوە چارەسەر بکرێت. فەرمانبەران پێیانوایە دواکەوتنەکە لە بابەتی تەکنیکی و ئیداری تێپەڕیوە و بوە بە بڕیارێکی تەواو سیاسی.

لیژنە ناڕازییەكانى سلێمانى چى دەڵێن؟

لە پێشهاتێکی بەرچاودا، ئەو لیژنە ناڕازييانەى لەلایەن مامۆستایان و موچەخۆرانەوە لە پارێزگای سلێمانی دروستكراون پەیامێکی ڕاستەوخۆیان ئاراستەی محەممەد شەییاع سودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق کردوە و داوایانلێكردوە پێداگریی لەسەر یەکلاکردنەوەی موچەی فەرمانبەران بە تەنها لە بانکە فیدراڵییەکاندا بکات و تەوتین بچێتە بوارى جێبەجێكردنەوە چیتر حكومەتى شكستخواردوى هەرێم دەسەڵاتى ئەوەى نەبێت یارى بە قوت و ژیانى موچەخۆرانەوە بكات و خوازيارن بەناو حكومەتى هەرێم بەتەواوى لەپەلوپۆ بخرێت.

دانا ساڵح ئەندامی لیژنەکە بە میدیاكانى عێراقى راگەیاندوە، هەتا پرسى موچە لە بانکەکانی ڕافیدەین و ڕەشید یەکلایی نەکرێنەوە، ئەوا هەر ڕێککەوتنێک لەسەر خەرجکردنی موچە کاتیی دەبێت و بەردەوام نابێت. ناوبراوهۆشداریشیدا لەوەی شەقامی کوردی چیتر متمانەی بە پڕۆژەکانی حکومەتی هەرێم نییە، لەنێویاندا پڕۆژەی (هەژمارى من) کە وەک ئامرازێک بۆ دواخستنی کێشەکە بەکاردەهێنرێت، نەک چارەسەرکردنی.

ئەو ئەندامەى لیژنە ناڕازییەكان دوپاتیشی کردەوە، هاوڵاتیان درک بەوە دەکەن، كە ئەو چارەسەرانەی ئێستا پێشنیار دەکرێن، تەنها ئامانجیان نەهێشتنی شەرمەزاریی حکومەتی کوردییە لەگەڵ نزیکبونەوەی هەڵبژاردن، لەکاتێکدا قەیرانەکە دو سێ مانگی تر دەگەڕێتەوە.

سروشتى نیگەرانییەكانى موچەخۆران چۆنە؟

 ئەو نیگەرانییانەی لە لایەن جەماوەری کوردستانەوە؛ بەتایبەتى موچەخۆران؛ دەردەبڕدرێن، لە خودی قەیرانی داراییەوە درێژدەبێتەوە بۆ پەیکەری پەیوەندی نێوان هەرێم و حکومەتی فیدراڵی، بەتایبەتی نەبونی میکانیزمی هەمیشەیی بۆ دەستەبەرکردنی خەرجکردنی بەردەوامی موچە بەبێ چونە ناو بازنەی دانوستانی دەورەیی و خولیى.

باشە كە نەوت هەرێمى خستۆتە ژێر قەرزەوە بۆچی پارتى رادەستى ناكات؟

بە وتەی چاودێران، پابەندنەبونی پارتى كە زۆرینەى پۆستە هەستیارو كاریگەرەكانى حكومەتى هەرێم پێكدەهێنێت، بە ڕادەستکردنی داهاتی نەوت و نانەوتی، و ڕەتکردنەوەی ڕەهای بە خۆجێییکردنی موچە لە چوارچێوەی بانکە فیدراڵییەکاندا، کەشێکی سیاسی ناسەقامگیر دروستدەکات، كە بەهۆیەوە هەر ڕێککەوتنێکى كاتى و خەڵەتێنەر؛ بە ئاسانی لە یەکەم ناکۆکیى دا دەڕوخێت.

هیواکان بە دانیشتنی داهاتوی پەرلەمانەوە چەسپێنراون، ئەمەش لە کاتێکدایە کە فشاری گشتی و پەیامی ناڕەزایەتی ڕون و ئاشکرایە، بەڵام دوفاقیی بنەڕەتی و هێشتا نەبونی کۆدەنگی سیاسی تەواو لە نێوان لایەنەکاندا وەكو خۆى ماوەتەوە، بەتایبەتی لە ژێر ڕۆشنایی ناکۆکییە قوڵەکان لەسەر سروشتی خەرجکردن و چاودێری و میکانیزمەکانی گەرەنتی.

لەلایەكى ترەوە، لەوەتەى شتێك بەناوى ئابورى سەربەخۆ هاتۆتە ئاراوە، رۆژ بە رۆژ قەرزەكانى سەر شانى هاوڵاتیانى هەرێم بەهۆى بنەماڵەى حوكمڕانى بارزانییەوە زیاددەكات و ناشیانەوێت دەستبەردارى تاڵانكردنى نەوت ببن و ئەوان لە رۆژگارى ئەمڕۆدا قازانجى تەواوەتى نەوت دەخۆن و پارە رەوانەى بانكەكانى دەرەوە دەكەن و نەوەكانى داهاتوش بۆ هەتا هەتایە دەبێت قەرزى ئەو حكومەتە شكستخواردوەو ئەو بنەماڵە حوكمڕانە بدەنەوە.

شارەزایان پێیانوایە، چارەسەرێکی هەمیشەیی لە خۆجێیکردنی موچە لە ژێر چەتری حکومەتی فیدراڵی و بەستنەوەی ڕاستەوخۆ بە گەنجینەی ناوەندییەوە دەستپێدەکات، بەڵام حکومەتی هەرێم ئەم تێگەیشتنە ڕەتدەکاتەوە، بەوپێیەی بە تێکدانی مەركەزیەتى خۆى دەزانێت، لە کاتێکدا ڕای گشتی کورد وەک گەرەنتی دادپەروەری و سەقامگیریی دەیبینێت.

لە نێوان سلێمانی کە لەژێر فشاری ناڕەزایەتییەکان دا دەکوڵێت، هەولێر بە بێدەنگیى چاودێریی دیمەنەکە دەکات و بەغداش کە گوشاری جەماوەری و حیساباتی سیاسی هاوسەنگ دەکات، پرسی موچە لە ڕۆژی سێشەممەدا بەهەڵواسراوى دەهێڵێتەوە، بەڵام تا ڕێککەوتنەکە نەگۆڕدرێت بۆ ڕێوشوێنێکی پراکتیکی پابەندکەر و بەردەوام، ئەگەری گەڕانەوەی قەیرانەکە هەر هەیەو ڕەنگە ئەمجارە رقی خەڵكیش بەشێوەیەكى توند بتەقێتەوە.

هاوكات، کێشەکە لە بڕە پارە و کاتی پارەدان دا نییە، بەڵکو لە غیاب و نەبونی "متمانەى دامەزراوەیی"دا خۆى دەبینێتەوە، کە بە تەنها دەتوانێت موچە بکاتە شایستەیەکی هەمیشەیی، نەک بەڵێنێکی ناسک کە هەمو جارێک لە ژێر فشاردا دەربهێنرێت.