هه‌نگاو به‌دواى هه‌نگاوى په‌كه‌كه‌و بێده‌نگى ئه‌ردۆغان‌و حكومه‌تى توركیا

له‌دواى كۆنگره‌ى 12ى په‌كه‌كه‌و بڕیارى خۆهه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌، دوو هه‌نگاوى گرنگى ناوه‌، یه‌كه‌میان سوتاندنى چه‌كى گروپێكى گه‌ریلاو ئه‌مڕۆش كشانه‌وه‌ى گه‌ریلاكانى په‌كه‌كه‌ له‌ته‌واوى سنوره‌كانى باكوورى كوردستان‌و توركیا، به‌ڵام چاودێران‌و هاوڵاتیان ترسیان له‌جوڵه‌كانى توركیا هه‌یه‌و نایشارنه‌وه‌ به‌گومانه‌وه‌ لێى ده‌ڕوانن، سه‌ركردایه‌تى قه‌ندیلیش ده‌ڵێت، "به‌وردى چاودێریى پرۆسه‌كه‌ ده‌كه‌ین‌و بێئومێد نین لێى".

پەکەکە لەسەر چ بنه‌مایه‌ك هەنگاوی دووەمی نا؟

ئه‌مڕۆ یەکشەممە تەڤگەری ئازادیی کوردستان ڕایگەیاند، وەک بەدەمەوەهاتن بۆ بانگەوازەکەی ئۆجەلان‌و بڕیارەکانی کۆنگرەی 12ی پەکەکە، بڕیاریدا هێزەکانیان لەتورکیاو باکووری کوردستان بکێشننەوە، به‌ڵام له‌دواى هه‌نگاوى دووه‌مى په‌كه‌كه‌، شرۆڤه‌و پرسیارى جۆراوجۆر له‌و ڕوه‌وه‌ ده‌كرێت‌و به‌شێكیشیان وه‌ڵامیان وه‌رگرتووه‌ته‌وه‌.

سەبری ئۆك ئەندامی دەستەی بەڕێوەبەری كۆما جڤاكێن كوردستان (كەجەكە) وه‌ڵامى ئه‌و پرسیاره‌ى دایه‌وه‌ ئاخۆ په‌كه‌كه‌ له‌سه‌ر چ بنه‌مایه‌ك هه‌نگاوى دوه‌مى ناوه‌، ئه‌و وتى:"هەشت مانگە کورد هەنگاو دەنێت، کورد بەخواستێکی بەهێزەوە بۆ ئاشتیی هەنگاوی ناوە".

وتیشى:"تەواوی هێزەکانمان لەباکوری کوردستان‌و تورکیا دەکشێنینەوە، کشانەوە لەباکور بۆ چونەپێشەوەی قۆناغی چارەسەرییەو بۆ ڕونەدانی پێکدادانە لەو سەنگەرانەی ئەگەری بەریەککەوتن هەیە، بۆیه‌ كاتى ئه‌وه‌یه‌ توركیا هه‌نگاوبنێت".

کاریگەری ئەو هەنگاوە لەسەر داهاتوی باکورو کوردستان‌و تورکیا ده‌بێت چی بکات؟

له‌وه‌ڵامى ئه‌وه‌شدا ئۆك ڕاشكاوانه‌ په‌یامێكى ئاراسته‌ى ده‌سه‌ڵاتدارانى توركیا كردو وتى، "پێویستە یاسای ڕاگوزەری تایبەت بەپەکەکە به‌بنچینه‌ وه‌ربگیردرێت‌و بۆ به‌شداریكردن له‌سیاسه‌تی دیموكراتییانه‌ش ده‌ستبه‌جێ یاساكانی په‌یوه‌ست به‌ئازادی پێویست‌و ئه‌نتیگراسیۆنی دیموكراتیک ده‌ربكرێن".

لاى خۆیشیه‌وه‌ دەورین پالۆ فەرماندەی هەپەگە ڕایگەیاند، ئازادکردنی عەبدوڵڵا ئۆجەلان بۆ سەرکەوتنی پرۆسەی چارەسەری لەتورکیا گرنگە؛ بڕیاری کشاندنەوەی گەریلاش لەباکوورو تورکیاوه‌، بەنیازێکی باش بووە بەمەبەستی سەرخستنی پرۆسەى ئاشتى.

بەگوێرەی ئامارە نافەرمییەکان، لەچەندین دەیەی ڕابردوودا نزیکەی 50 هەزار کەس لەشەڕی نێوان سوپای تورکیاو گەریلاکانی پەکەکەدا کوژراون.

سه‌ربارى هه‌نگاوى دووه‌مى په‌كه‌كه‌ بۆ به‌ره‌وپێشچونى پرۆسه‌ى ئاشتى، به‌ڵام هاوڵاتیان گومانیان لەپرۆسەکەو نەهاتنە پێشەوەی تورکیا هەیە..

چاودێران به‌گومانه‌وه‌ له‌هه‌نگاوه‌كانى توركیا ده‌ڕوانن به‌تایبه‌ت، په‌كه‌كه‌ دوو هه‌نگاوى گرنگ‌و مێژووى نا، یه‌كه‌میان سوتاندنى چه‌كى گروپێك گه‌ریلا وه‌ك ئاماژه‌ى نیازپاكى‌و دووه‌میش ئه‌مڕۆ یه‌كشه‌ممه‌ بوو كه‌ ته‌واوى گه‌ریلاكانى په‌كه‌كه‌ له‌باكورو سنوره‌كانى توركیا كشانه‌وه‌.

له‌گه‌ڵ بڵاوبوونه‌وه‌ى وێنه‌و ڤیدیۆى كشانه‌وه‌ى گه‌ریلاكانى په‌كه‌كه‌ له‌سنوره‌كانى باكوورو توركیا بۆ ناو خاكى باشوورى كوردستان، چاودێرانى سیاسیى هەنگاوەکەیان بەبەشێک لەپاراستنی پرۆسەی چارەسەری ناوبرد.

به‌ڵام سه‌ركردایه‌تى په‌كه‌كه‌ نایشارێته‌وه‌و هۆشداریده‌دات، لەبەکارهێنانی زمانێک کە ببێتەهۆی دابەشکاری لەنێو هاووڵاتییان، له‌و ڕووه‌شه‌وه‌ دەورین پالۆ فەرماندەی هەپەگە وتى، "لەنێو ژینگەی سیاسیدا کەسانێک هەن دژی پرۆسەکەن‌و پاڵپشتی ناکەن، ناڵێین پێویستە هەمووان هەمان بۆچوونیان هەبێ، بەڵام پێویستە وریای ئەو زمانەبن کە بەکاریدەهێنن".

ئه‌و بۆچوونى وایه‌، سه‌ركردایه‌تى په‌كه‌كه‌، بەبێ هیوایی لەم پرۆسەیە ناڕوانن، بەڵام تائێستاش تورکیا هیچ هەنگاوێکی نەناوە، بۆ ئه‌وه‌ش نه‌یشارده‌وه‌، "سەرکەوتنی پرۆسەکە بەشەوێک یان چەند مانگێک ڕوونادات".

27ی شوباتی 2025 عەبدوڵڵا ئۆجەلان لەڕاگەیه‌ندراوێکدا داوای لەپەکەکە کرد چەک دابنێت، کۆنگرە ببەستێت‌و خۆی هەڵوەشێنێتەوە؛ دواتر پەکەکە لەڕۆژانی 5 بۆ 07ی ئایار، کۆنگرەی 12ی بەڕێوەبردو بڕیاری خۆهەڵوەشاندنەوەیدا.
 
11ی تەممووزیش لەڕێوڕەسمێکدا لەئەشکەوتی جاسەنە لەسنووری قەزای دووکانى پارێزگای سلێمانی، گرووپێک گەریلای پەکەکە وەک "نیازپاکی" بۆ سەرخستنی پڕۆسەی چارەسەری لەتورکیادا چەکەکانیان سووتاند، لەڕێوڕەسمەکەدا 30 گەریلا کە لەنێویاندا بەسێ هۆزات هاوسەرۆکی کۆما جڤاکێن کوردستان (کەجەکە)و سێ بەرپرسی باڵای دیکە هەبوون، چەکەکانیان سووتاند.
 
بەرپرسیارێتی لایەنەکانى هەرێم چییە؟

له‌هه‌نگاوى یه‌كه‌مى سووتاندنى چه‌كه‌كان له‌لایه‌ن گه‌ریلاكانى په‌كه‌كه‌وه‌، ته‌واوى هێزو لایه‌نه‌ سیاسییه‌كانى هه‌رێم هاتنه‌ده‌نگ‌و كاردانه‌وه‌یان نیشاندا، به‌ڵام ئه‌مڕۆ تائێستا جگه‌ له‌كۆمه‌ڵى دادگه‌رى هیچ لایه‌نێكى دیكه‌ به‌ته‌نها وشه‌یه‌كیش گوزارشتى له‌و دۆخه‌ نه‌كردووه‌.

عەلی باپیر سەرۆکی کۆمەڵی دادگەریی کوردستان لەدانیشتنێکدا بەناوی ''کورد، برایەتی‌و ئاشتیی کۆمەڵایەتی لەتورکیا'' کە لەئامەد بەڕێوەچوو، ڕایگه‌یاند، "لەهەر شوێنێک ستەم هەبوو، بەرەنگاربوونەوەش دەبێت، واتا ئەو گەلانەی ستەم لەکورد دەکەن، دەبێ چاوەڕوانی ئەوەش بن کە کورد بەرەنگاری ستەمەکە ببێتەوە".

چاودێران به‌پێویستى ده‌زانن، لایه‌نه‌كانى هه‌رێم پاڵپشتیه‌كى ته‌واوى پرۆسه‌ى ئاشتیى له‌به‌رژه‌وه‌ندیى برایه‌تى گه‌لان بكه‌ن‌و دنه‌ى هیچ لایه‌نێك له‌دژى لایه‌نێكى دیكه‌ نه‌ده‌ن‌و كارئاسانیى ته‌واو بۆ سه‌رخستنى ئاشتیى له‌توركیاو باكوورى كوردستان بكه‌ن.

ئەگەر هەر تورکیا نەیەتە پێشەوە ئەنجام چی دەبێت‌و پەکەکە دەبێت چی بکات؟

عه‌لى باپیر وه‌ك یه‌كێك له‌سه‌ركرده‌ى لایه‌نه‌ ئۆپۆزسیۆنه‌كانى باشوورى كوردستان باس له‌وه‌ده‌كات، "بڕیاره‌كه‌ى په‌كه‌كه‌ بۆ کشاندنەوەی هەموو هێزەکانیان لەتورکیاو باكوورى كوردستان، هەنگاوێكه‌ جێگەی دڵخۆشییە، هەڵبەت پێویستە تورکیاش بەئەرێنی وەڵامی ئەو هەنگاوە بداتەوە، ئەگەرنا هەر پەکەکە هەنگاوبنێت‌و تورکیاش بکشێتەوە، به‌دڵنیاییه‌وه‌ پڕۆسەی ئاشتەوایی سەرناگرێت''.

پێشتریش سه‌ركردایه‌تى باڵاى په‌كه‌كه‌ ڕاشكاوانه‌ وتوویانه‌، "ئه‌و داواكارییانه‌ى هه‌مان بووه‌ له‌حكومه‌تى توركیا، هیچیان جێبه‌جێنه‌كراون، سه‌ربارى ئه‌وه‌ى پابه‌ندین به‌بڕیارو ڕێنماییه‌كانى ئیمراڵى، به‌ڵام ناكرێت ئێمه‌ هه‌ر هه‌نگاو بنێین‌و توركیاش هیچ به‌رپرسیارێتیه‌ك له‌ئه‌ستۆ نه‌گرێت".

په‌كه‌كه‌ ڕوونیكردووه‌ته‌وه‌، ئه‌وكه‌سه‌ى مانیفیستۆى پرۆسه‌ى ئاشتیى‌و ده‌مڕاستى گه‌لى كورده‌ له‌باكوورى كوردستان‌و هه‌وڵى بۆ ئاشتیى له‌توركیا ده‌دات، عه‌بدوڵڵا ئۆجه‌لانه‌، له‌و ڕووه‌شه‌وه‌ داوایكردووه‌، به‌ر له‌هه‌ر شتێك ئه‌و گۆشه‌گیرییه‌ى له‌سه‌ر ئۆجه‌لان هه‌یه‌ كۆتایی پێبهێندرێت‌و ڕێگه‌ى پێبدرێت له‌ده‌ره‌وه‌ى زیندان، ئه‌وه‌ى ده‌كه‌وێته‌سه‌ر شانى جێبه‌جێى بكات‌و بۆ ئه‌وه‌ش په‌كه‌كه‌ هاوكارێكى گه‌وره‌ى ده‌بێت.

سه‌باره‌ت به‌وه‌ش كه‌ ئه‌گه‌ر توركیا هیچ هه‌نگاوێك نه‌گرێته‌به‌ر له‌به‌رامبه‌ر نیازپاكى په‌كه‌كه‌دا، هه‌ڵوێستتان چى ده‌بێت، سەبری ئۆک له‌كۆنگره‌ ڕۆژنامه‌وانیه‌كه‌ى ئه‌مڕۆدا وتى، "پێویستە ئەرێنی بین.. چاوەڕوانیی ئێمە ئەوەیە، ئەو هەنگاوە مێژووییانەی ئێمە دەینێین، لەبەرامبەریدا هەموو کەسێک بەرپرسیارێتیی خۆی هەڵبگرێت".

ئه‌وه‌شى وت، "ئێمە لەسەر ڕێگه‌ى ڕاستین‌و تێکۆشانی خۆمان دەکەین، دیسان هیوامان وایە هەموو کەسێک بەرپرسیارێتیی خۆی جێبەجێبکات، ئەگەر هەرکەسێک وەکو ئێمە بەباوەڕیی‌و لەسەرخواستی خۆی ئەرکی خۆی پێکبهێنێت بابەتەکە چارەسەردەبێت، کاریگەریی لەسەر باشووری کوردستان‌و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستیش دەبێت، ئێمە ئێستاش لەسەر هێڵی باوەڕیی خۆمان خاوەن بڕیاری جێگیرین، هیوادارین هەموو لایەنێکی پەیوەندیدار، لەنێویاندا دەوڵەتی تورکیاش ئەمە ببینێت‌و بەرپرسیارێتی هەڵبگرێت".
 
له‌كۆتایی قسه‌كانیدا وتى، "ڕێبەر ئاپۆ لەزینداندا بێت‌و پرسی کورد چارەسەر ببێت ڕاست نییەو نابێت، پێویستە ڕێبەر ئاپۆ ژیانێکی ئازاد، خەبات لەهەلومەرجێکی ئازاددا بەکاربهێنێت، بەگشتیی‌و بەجەستەیی بگات بەئازادی خۆی".

ڕۆژی 1ی تشرینی یەکەمی 2024، لەدانیشتنی دەستپێکی خولی نوێی یاسادانانی پەرلەمانی تورکیا، ده‌وڵه‌ت باخچەلی سەرۆکی نەتەوەپەرستترین‌و توندڕەوترین پارتی توركیا کە ڕەگ‌و ڕیشەی قووڵی لەسیستەمی سیاسی ئه‌و وڵاته‌دا هەیە، بەگەرمی تەوقەی لەگەڵ جێگرانی پارتی دیموکراسی‌و یەکسانی گەلان (ده‌م پارتى) کرد.

دوابەدوای ئەو سڵاوو ته‌وقه‌كردنه‌ گه‌رمه‌، سەردەمێکی نوێ دەستیپێکرد، کە دەوڵەتی تورک ناوی لێنا "تورکیاى بێ تیرۆر"و پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە)ش بەپرۆسه‌ى ئاشتى‌و یه‌كگرتنى كۆمه‌ڵگه‌ى دیموكراتى ناوی برد.

ساڵێک به‌سه‌ر ئه‌و پرۆسه‌یه‌دا تێپه‌ڕیوه‌، جگه‌ له‌دوو هه‌نگاوى په‌كه‌كه‌و پێكهێنانى لیژنه‌یه‌كى په‌رله‌مانیى له‌لایه‌ن په‌رله‌مانى توركیاوه‌، هیچى دیكه‌ ڕووینه‌داوه‌.