ئیرادە ئامارى پێنچ ساڵى رابردوى خۆكوشتن لەهەرێم بڵاودەكاتەوە

ئامارەكانى خۆكوشتن لە هەرێم لە ماوەى پێنچ ساڵى رابردودا ترسناكن، به‌تایبه‌تی له‌نێو چینی گه‌نجاندا. پسپۆڕانی كۆمه‌ڵایه‌تی‌ و ده‌رونی، بێكاری‌ و قەیرانى دارایی، كێشه‌ی خێزانی‌ و كۆمه‌ڵایه‌تی، ناسه‌قامگیریی ئه‌منی‌ و سیاسی‌ بەهۆکار دەزانن.

لەم راپۆرتەدا ئیرادە زانیارى و داتاى ورد لەبارەى روداوەكانى كوشتن و خۆكوشتن بڵاودەكاتەوە.

بەپێى زانیارییەكانى ئیرادە، لەماوەى شەش مانگی یەكەمى ساڵى 2020دا، لە هەرێمی كوردستان، 69 حاڵەتی كوشتن‌و خۆكوشتن رویانداوە، كە لەو ژمارەیە 20یان خۆیان كوشتوەو 49 كەسیشیان كوژراون، لە چەند رۆژى سەرەتاى مانگى ئەیلولى ئەو ساڵەشدا هاوڵاتییەك و پێشمەرگەیەك بەهۆی خراپی دۆخی دارایی‌و قەرزدارییەوە لە شاری سلێمانی خۆیان كوشتوە.

بە پشت بەستن بە وتەكانی پۆلیس، لەكۆی ئەو 69 حاڵەتە راگەیەنراوە، 49 حاڵەتیان كوشتنی بە ئەنقەست بوە لەلایەن كەسانی دیكەوە، كە بەشێكیان بەگوللـە و لەسەر روداوی جۆراوجۆر كوژراون، 20 حاڵەتیشیان خۆكوشتن بوە، كە بە هەمانشێوە بەهۆكاری جیاواز و كێشەی دارایی و كۆمەڵایەتییەوە كۆتاییان بە ژیانی خۆیان هێناوە.

 لەو 69 كەسەی كوژراون، یان خۆیان كوشتوە، ٥٧ كەسیان پیاو بون و 12 كەسەكەی دیكەشیان ژن بون، هەروەها 39 ڕوداویان لە سنوری پارێزگای سلێمانی بوە، كە 27 كەسیان كوژراون ‌و 12 كەسەكەی دیكەش خۆیان كوشتوە، لە پارێزگای هەولێریش 21 حاڵەتی كوشتن و خۆكوشتن هەبوە، كە 14 كوشتن و 7 خۆكوشتن بون، لە پارێزگای دهۆكیش 9 حاڵەتی كوشتن و خۆكوشتن هەبوە، كە لەو ژمارەیەش 8 كوشتن و یەك خۆكوشتن بوە.

پێشتریش بەڕێوەبەرایەتی گشتیی پۆلیسی هەرێمی كوردستان لەو ساڵەدا ئاماری "كوشتن"‌ی لە دو مانگی یەكەمدا خستبوەڕو، بەپێی ئامارەكە لەو دو مانگەدا 24 حاڵەتی كوشتن تۆماركراوە، كە سیانیان كوشتنی بەهەڵە و ئەوانی دیكە كوشتنی بەئەنقەست بون، لەو ژمارەیەش، 19یان پیاو و پێنج لە كوژراوەكانیش ژن بون.

هاوكات، پۆلیسی گشتی هەرێمی كوردستان هەر لەو ساڵەدا كۆى گشتى ئاماری روداوەكانی ساڵی 2020 ی بڵاوكردەوە بەپێی ئامارەكەش 257 حاڵەتی كوشتن و خۆكوشتن تۆماركراون، بەجۆرێك زۆرینەی حاڵەتەكان لەسنوری پارێزگای هەولێر بون. بەپێی ئامارەكە، لەساڵى 2020 لە كۆی ئەو 257 حاڵەتە 65 حاڵەت لە هەولێرو 61 حاڵەت لە دهۆك و 50 حاڵەتیش لە سلێمانی تۆماركراوە، ئەمە لە كاتێكدابوە كە  لە هەڵەبجە كەمترین حاڵەت هەبوە و تەنها چوار حاڵەت بوە، لە گەرمیانیش 19 حاڵەت و لە دەڤەری راپەڕینیش 26 حاڵەت بونى هەبوە، هاوكات لە سۆران و دەوروبەریشی 32 حاڵەت تۆماركرابون.

 راى توێژەرانى كۆمەڵایەتى سەبارەت بە خۆكوشتن

 توێژەرانی كۆمەڵایەتی هۆكارەكانی خۆكوشتنی لە هەرێمی كوردستان دەگەڕێننەوە بۆ چەند خاڵێك‌و لەوانە، خودى خۆكوژی دیاردەیەكی وجودی و مێژوییە لەكۆمەڵگەی مرۆڤایەتیدا، زۆرجار كێشە كۆمەڵایەتی‌و دەرونی‌و ئابورییەكان‌و چەند هۆكارێكی تریش رێخۆشكەردەبن بۆ خۆكوشتن، هەرچەندە ئەوە پاساو نییەو مرۆڤ نابێت بەهیچ شێوەیەك پەنای بۆ بەرێت، چونكە لەزانستی كۆمەڵناسیدا هۆكارەكانی خۆكوشتن دەگەرێنەوە بۆ نەمانی بەها كۆمەڵایەتییەكان لەلای تاك و خێزان و كۆمەڵگە بەگشتی، كە پەراوێزخستنی تاك، یان گروپێك یان توێژێكی كۆمەڵگەهۆكارێكی بەهێزە بۆ پەنابردنە بەر خۆكوژی.

راى مامۆستایانى ئایینى سەبارەت بە خۆكوشتن

هاوكات، زانایانى ئایینى پێیانوایە كە بابەتی خۆكوژی مرۆڤ لە شەریعەتى ئیسلامدا حەرامەو بەهیچ هۆكارێك رێگە پێدراو نییە و ئەو كەسە خۆی بكوژێت، چونكە لەدنیاو لە ئاخیرەت بێبەش دەبێت و بە فەرمودە و ئایەتی پیرۆز ئاماژە بەوە دراوە، كە خۆكوژی بە هەر پاساوێك بێت؛ رێگە پێدراو نییە بۆ مرۆڤ.

 ئامارەكانى ساڵانى 2021 تا 2023 نزیكن لە یەكدى

 ئامارەكانى خۆكوشتن لەماوەى ساڵانى 2021 تا 2023 بەردەوام لە نزیكى ئەو رێژانەدا بون و هیچ رێككارێك لەلایەن حكومەتەوە بۆ كەمكردنەوەى دیاردەكە نەگیراوەتەبەر، بۆ نمونە هۆشیاركردنەوەى كۆمەڵگە لە كاردانەوە نەرێنییەكانى كەسی خۆكوژ لەسەر خێزان و تاك و كۆمەڵگە و تەنانەت ئەو دامەزراوە حكومییانەش كە ئەگەر هاتو كەسى خۆكوژ كارمەندى حكومى بێت.

 هەر لە ساڵى 2023و بەپێى ئامارەكان، 67 كەس تەنها لە رەگەزى نێر خۆیان کوشتوەو بەپێى پارێزگاکان بەمجۆرەیە: هەولێر و شارۆچکەکانى 25 حاڵەت، سلێمانى و شارۆچکەکانى 26 حاڵەت، دهۆک 9 حاڵەت، کەرکوک 5 حاڵەت و دواتر لە هەڵەبجە 2 حاڵەت بونى هەبوە.

 ئامارەكانى ساڵى 2024 چیمان پێدەڵێن؟

 لەساڵى 2024یشدا و بەپێی راگەیەندراوێكی ڤیدیۆیی دەزگای ئاسایشی هەرێم، لەكۆتایى ساڵى 2024دا، ئەوە خرایەڕو كە لەو ساڵەدا 32 ڕوداوی خۆكوشتن و 63 حاڵەتى كوشتن ڕویانداوە.

 ئەركى حكومەت و میدیاكاران و توێژەران و رێكخراوەكان چین؟

 ئەركى حكومەت و میدیاكاران و توێژەرانى كۆمەڵایەتى و رێكخراوەكانى كۆمەڵگەى مەدەنییە كە بەردەوام لەرێى پرۆگرامى هۆشیاركردنەوەوە تاكى كورد لە دەرئەنجامە خراپەكانى ئەو حاڵەتانەى وردە وردە دەبن بە دیاردە بڵاوبكەنەوەو لە رێى كەناڵەكانى راگەیاندنەوە كاردانەوە نەرێنییەكانى ئەو حاڵاتانە ئاشكرابكەن و حكومەتیش بۆ چینى گەنجان بەردەوام خول و پرۆگرامى فێركاريى و وەرشەیى لە هەمو بوارەكاندا رابگەیەنێت و گەنجان بە ئومێدەوە هان بدات بۆ سەرقاڵبون بە خولى هاوینە و دەستگیرۆییان بكات بۆ پرۆژەى بچوك و دواتر گەورەتر، بەڵام لە هەرێمێكى پڕ لە كێشەو قەیرانى دارایى و كۆمەڵایەتى و سیاسى و ئابورى و...هتد، مەحاڵە هەنگاوى لەوجۆرە بنرێت، حكومەتى تەندروست بە كەسانى بەتوانا و ناگەندەڵ و روناكبیرو پسپۆڕ لە بوارە جۆراوجۆرەكاندا بەڕێوەدەبرێت، نەك حكومەتێك تەنها لە خزمەتى حزبى حاكمدا بێت و خزمەت بە بنەماڵەیەك و وەچەكانى ئەو بنەماڵەیە بكات.

 ئامارەكان چیمان پێدەڵێن؟

 ئەو ئامانەش پێمان دەڵێن، ئەگەرچى لەنێوان ساڵێك بۆ ساڵێكى تردا ژمارەكان دەگۆڕێن، بەڵام تا ئێستا چارەسەرێكى بنەڕەتى بۆ حاڵەتەكان نەكراون و خودى خۆكوشتنیش لە زۆرینەى كۆمەڵگەكاندا بونى هەیە، بەڵام رێككارى سەرقاڵكردنى تاك بە پرۆژەو پرۆگرامى سودبەخش و بەشداریپێكردنى گەنجان لە خول و راهێنانەكان، هەم كاریگەریى خودكوژى لەسەر تاك كەمدەكاتەوە؛ هەم لە داهاتودا نەوەیەك تەندروست دەدات بە كۆمەڵگە.