حکومەتی هەرێم موفلیسە پارەی نییە

ئەمڕۆ 60 ڕۆژ تێدەپەڕێت بەسەر دابەشکردنی دواین مووچەی بەغداد بۆ مانگی چواری ئەمساڵ، مووچەی مانگەکانی پێنج و شەشی فەرمانبەران هەردوو حکومەت دەستیان بەسەرداگرتووە و ئامادەنین هیچ لایەکیان مووچەی فەرمانبەران خەرج بکەن، فەرمانبەران نیگەرانن و پێیان وایە حکومەتی هەرێم ئەوەندە گەندەڵی تێیدا تەشنەی کردووە، بە زیاتر لە 30 مانگی تەواو نەیتوانیوە یەک مووچە دابین بکات .

حکومەتی هەرێمی کوردستان لە دوای هەڵبژاردنی 1992 بۆیەکەم جار لە نێوان یەکێتی و پارتی و بەشداری پێکردنێکی لاوەکی چەند حزبێکی دیکەدا پێکهێنرا، حکومەتەکە وەک حکومەتی هاوڵاتی خۆی ناساند بەڵام ئەوەندەی پێنەچوو دەرکەوت دروشمەکان ڕاستنین، حکومەت حکومەتی پارتی و یەکێتیە، بەو پێیەی ئەوان وەک حزب و دەسەڵاتدار بوون بە خاوەن هەموو ژێرخان و سەرخانی هەرێمی کوردستان .

 لێبڕینی مووچە وەک کەلتور

لە هەرێمی کوردستان حکومەت لە جێگەی ئەوەی بەرپرسیاریەتی ماف و ژیانی هاوڵاتی و فەرمانبەرەکانی لە ئەستۆ بگرتایە بە پێچەوانەی هەر حکومەتێکی دنیاوە، لێبڕینی مووچە و پێندانی کردووە بە بنەمای چارەسەری کێشە و ئیفلاسی حکومەت، بۆیەکەم جار لە ساڵی نەوەدەکانی سەدەی ڕابردوو، لەسەروبەندی شەڕی ناوخۆی یەکێتی و پارتی دوو مووچەی فەرمانبەران دەستیان بەسەردا گیراو و نەدرا ، دوای 17 ساڵ حکومەتی هەرێم و بەدیاری کراوی پارتی و یەکێتی بڕیاری پاشەکەوت و لێبرین و پێنەدانی مووچەیان کردە کەلتوری بەڕێوەبردنی حکومەت، لە 12 ساڵی ڕابردوودا دەسەڵاتدارانی ئەو دوو حزبە زیاتر لە 60 مووچەیان بە لێبڕین و بەناو پاشەکەوت یان پێدانی مووچە بە وەرزانە داوە بە فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان .

سەرچاوەکانی حکومەتی هەرێم بۆ دەستکەوتنی پارە 

نەوت - حکومەتی هەرێم بۆ فرۆشتنی نەوت و بەرهەم هێنانی، لە ساڵی 2024 و چارەکی یەکەمی 2025 دا لە  8  کێڵگەوە، بەردەوام سەروو 310 هەزار بەرمیلی رۆژانەی هەبووە، لەو ڕێژەیە بەدەر لە پشکی کۆمپانیاکان بەردەوام حکومەت رۆژانە 215 هەزار  بەرمیلی رۆژانەی بۆخۆی دەستخستووە  .
فرۆشتنەوەی بەرهەمەکانی 65 هەزار بەرمیلی ڕۆژانە لە نەوتی خاو لە بازاڕەکانی هەریمی کوردستان کە دەدرێت بە پاڵاوگەکان بەمەبەستی پاڵاوتن بۆ حکومەتی هەرێمی کوردستان .

داهاتەکانی دیکەی ناوخۆ – کە بە ملیاران دینار دەخەمڵێندرێت و تا ئێستا هیچ دام و دەزگایەکی چاودێری نەیتوانیوە داتایەکی ڕاستو دروستی لەبارەوە بخاتە ڕوو بەو پێیەی زۆرترین گەندەڵی و شاردنەوەی داهاتی تێدا ئەنجام دەدرێت لە ئاستی سەرەوەی دەسەڵاتداران . 

داهاتی فڕۆکەخانەکان – تا ئێستا نازانرێت چەندە، جگە لەو داتایانی کە ناوبەناو حکومەت بۆخۆی ڕایدەگەیەنێت . 

داهاتی سنورەکان -  لە هەرێمی كوردستان (32) دەروازەی سنوری هەیە (6) دەروازەیان بەفەرمی لەلایەن هەرێمی و بەغداوە ناسێندراوە، (20) دەروازەیان لەلایەن حكومەتی و هەرێم و بەغداوە نەناسێندراوەو (6) دەروازەی تریان تەنیا لەلایەن هەرێمەوە ناسێندراوە و لەلایەن عێراقەوە بە فەرمی نەناسێندراوە. 
    قەبارەی ئالوگۆڕی بارزگانی لە نێوان هەرێم و توركیا و ئێران 16 ملیار دۆلار بووە، لەو رێژەیە 48% لە رێگای توركیا بووە، 18%یش لە رێگای  ئێران بووە، ئەوی تریش لەگەڵ وڵاتانی دیكە بووە – ڕێکخراوی ستۆپ بۆ ساڵی 2023 .
هاوکاری وڵاتانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی- بۆ پێشمەرگە و حکومەتی هەرێمی کوردستان و چەندین داهاتی دیکە 

کوردستان وڵاتی ملیاردێرە سیاسیەکان 

بە پێی ئەو داتایانەی پێشتر بڵاو دەکرانەوە هەرێمی کوردستان خاوەنی زیاتر لە 12 ملیاردێر و هەزاران ملیۆن لێرە، ئەو خاوەنکارانە زۆرینەیان کەسانی سیاسی یان نزیک لە کەسانی دەسەڵاتدارانی هەریمی کوردستان و بە دیاری کراوی هەردوو حزبە دەسەڵاتدارەکەی هەرێمی کوردستان بە بێ ئەوەی هیچ پرۆژەیەکی وایان هەبێت داهات لە دەرەوەی هەرێمەوە بگوازنەوە بۆ ناوخۆی هەرێم ، هەرئەوەش بەسە بۆئەوەی بزانرێت داهاتەکانی هەرێمی کوردستان لە نەوت و سنور و داهاتە زۆرو زەوەندەکانی ناوخۆ لە کوێن .

لە ساڵی 2022 دا  مەلا یاسین مەحمود، وتەبێژی یەكێتیی وەبەرهێنەرانی كوردستان ڕایگەیاند کە هەرێمی کوردستان خاوەنی زیاتر لە 13 ملیاردێر و هەزاران ملیۆن لێرە .
 توێژینەوە و ڕاپۆرتە میدیاییەکان ئەوەیان پشتڕاستکردۆتەوە بوونی ئەو ڕێژە لە ملیار دێر و ملیۆن لێر زیاترە لە ژمارەی ئەو سەرمایەدارانەی کە لە هەر یەک لە وڵاتانی ئیتاڵیا و هۆڵەندا و چەندین وڵاتی دیکەی دنیا هەیە .

داتا فەرمی و نافەرمییەکان لە هەرێمی کوردستان دەریدەخەن، لە ساڵی 2006ەوە تا ئێستا،تەنها لە ڕێگەی بەناو سەرمایەدارەکانەوە بە بەهای زیاتر لە  60 ملیار دۆلار، سەدان پرۆژەی جیاواز سەرمایەگوزارییان تێدا کراوە، بە بێ ئەوەی هیچ ناوەندێکی چاودێری لەو کەس و بەرپرس و سەرمایەدارانە بپرسێت ئەم سەرمایە لەکوێوە بەدەست هاتن و چۆن گەیشتنە هەرێمی کوردستان . 

حکومەتی هەرێم موفلیسە، پارەی نییە 

 
سەرباری ئەو ڕێژە لە دەوڵەمەند و ملیاردێرلە هەرێمی کوردستان، بەڵام قسە و ڕاگەیەندراوی وەزارەتی دارایی و ڕاوێژکارەکانی بەرپرسانی دەسەڵات ئەوە دەسەلمێنن کە هەرێمی کوردستان هەرێمێکی موفلیسە، پارەی نیە و ناتوانێت خۆی بژێنێت، بەو پێیەی دواین جار ڕێباز حەملان ڕایگەیاند کە حکومەتی هەرێم هیچ بڕەپارەیەکی بۆ نامێنێتەوە کە بتوانێت مووچەی فەرمانبەرەکانی بدات، بەو پێیەی حکومەتی هەرێم خەرجییەکانی مانگانە (158) ملیار دینارە لە کاتێکدا داهاتی کۆی هەرێمی کوردستان 300 بۆ 350 ملیار دینار تێپەڕ ناکات و لەو بڕەش بەشێکی ژمارەیە و لە نێوان دام و دەزگاکانی حکومەتتدایە، 49 ملیار دیناریش بۆ بەغداد دەنێردرێت   .

دابەشنەكردنی مووچە و درێژ بوونەوەی قەیرانە دروستکراوەکەی هەرێم لە دە ساڵی ڕابردوودا، جیا لە هەژارکردنی کۆی هاوڵاتیانی هەرێم و فەرمانبەرانەوە،  کەرتەکانی وەک پەروەردە و فەرمانگە خزمەتگوزارییەکانی پەکخستووە بە پێچەوانەوە ئەو دامەزراوانەی باج دەسەپێنن و پاە بۆ بەرپرسانی هەرێم پەیدا دەکەن وەک خۆیان کاردەکەن، ئێستا لە بەشێكی فەرمانگەكانی سنووری سلێمانی و هەڵەبجە، فەرمانبەران بایكۆتی دەوامیان كردووە و وەك خۆیان دەڵێن، تا مووچەكانیان دابەش نەكرێت دەست بەكاركردن ناكەنەوە .