شەنگالییەکان چۆن خۆیان لە توركیاو عێراق و پارتى بپارێزن؟

پوختە

پاش ئەوەى بەرەبه‌یانى 3ی ئابی ساڵى 2014 رێكخراوى تیرۆریستى داعش هێرشێكى گەورەو مەترسیدارى كردە سەر ناوچەى شەنگال و نزیكەى 2000 بۆ 5000 هاوڵاتیى ئێزدی قەتڵ و عام كرد، لەو رۆژەوە تا ئێستا ئێزدییەكان لە دۆخێكى ناهەموارى سیاسى و ئەمنى و ئایینى و ئابورى دا ژیان دەگوزەرێنن و بەردەوام لەلایەن توركیا و عێراق و پارتى هەڕەشەیان لێدەكرێت و ناوچەكەیان تاوەكو ئێستا ئارامى بۆ نەگەڕاوەتەوە.

ئەوەى لەئێستادا گرنگە بۆ شەنگالییەكان وەڵامى ئەو پرسیارەیە كە ئایا چۆن بتوانن خۆیان لە سێكوچكەى عێراق- توركیا- پارتى، بپارێزن و رێگە نەدەن ئەجێنداى هیچ لایەكیان زاڵ بێت بەسەر ناوچەكەیاندا؟.

یەكینەكانى بەرخودانى شەنگال چۆن روبەڕوى هێزەكانى عێراق بونەوە؟

لە رۆژانى 16 تا 27ى تشرینى یەكەمى ساڵى 2017، واتا رۆژێك دواى روداوەكانى ناسراو بە "شازدەى ئۆكتۆبەر" حكومەتى عێراق بە چاوساغى پارتى و میلیشیاكانى حەشدى شەعبى هێرشێكى گەورو فراوانیان كردە سەر ناوچەى شەنگال و یەكینەكانى بەرخودانى شەنگال "یەبەشە"، لەو شەڕەدا كە بە شەڕى چیاى شەنگال ناسێنرا ئازایانە توانييان روبەڕوى ئەو لەشكرە گەورەیەى هێزە هاوبەشەكانى عێراق و پارتى و چەكدارەكانى حەشدى شەعبى ببنەوەو بەرخودانێكى گەورە تۆمار بكەن؛ كە تێیدا یەبەشە نزیكەى 14 شەهیدى بەخشى و چەكدارەكانى عێراق و حەشدى شەعبى بە چاوساغى پارتى نزیكەى 80 كەسیان لێ كوژرا.

ئەو شەڕە سەلماندى كە ئێزدییەكان و دانیشتوانى ناوچەى شەنگال بە هیچ جۆرێك ئامادە نین لەژێردەستى هیچ كام لەو لایەنانەدا بژین كە هێرشیان كردە سەر چیاى شەنگال.

راگەیاندراوەكانى بەغدا سەبارەت بە شەڕى یەبەشە و سوپاى عێراق چی بون؟

لە ساڵى 2017 تا ساڵى 2022 و دواتریش بەردەوام لەنێوان یەبەشە و هێزە سەربازییەكانى عێراق دا گرژى و ناكۆكى سیاسى و سەربازى هەبوە، تا ئەوكاتەى عێراق لە رێى راگەیاندراوێكى فەرمییەوە پاش ئاوارەبونى هەزاران خێزانى شەنگالى لەكاتژمێر 4ى ئێوارەى رۆژى 2ى مایسى ساڵى 2022 بەیەكجارى شەڕى نێوان خۆى و یەبەشە لە ناحیەکانی سنۆنێ و کۆمەڵگەی دگور راگەیاند.

هەر لەو سەروبەندەدا فەریقی یەکەم روکن عەبدولئەمیر رەشید یارەڵڵا سەرۆک ئەرکانی سوپا و فەریقی یەکەم روکن عەبدولئەمیر شەممەری جێگری فەرماندەی ئۆپەراسیۆنە ھاوبەشەکان، بە یاوەری ژمارەیەک فەرماندەی سەربازيی گەیشتنە قەزای شەنگال و دەستبەجێ هێزەكانیان كشاندەوەو بەناچارى لەگەڵ شاندێكى باڵاى یەبەشە كەوتنە گفتوگۆ.

هەمو ئەو روداوانە دەیسەلمێنێت كە یەبەشە رێنادات ئەو ناوچانە جارێكى تر ببێتە مەیدانى ئەجێندا دوژمنكارەكانى توركیاو عێراق و چاوساغییەكانى پارتى بۆ ئەو دو وڵاتە، كەواتە لێرەدا پرسیارێك دێتە پێشەوە، ئایا شەنگالییەكان متمانە بە كێ بكەن و چۆن خۆیان لەو سێكوچكەى پلانە دوژمنكارانەیە بپارێزن؟.

دۆخى ئێستاى شەنگال چۆنە؟

بە گوێرەی ئامارە نافەرمییەكان بەهۆى هێرشەكانى بەغداو حەشدى شەعبییەوە، تا ئێستا نزیكەى 646 خێزان ئاوارەی کەمپەکانی پاریزگای دهۆک بون و بەشێکیشیان لە سەروبەندى شەڕەكاندا لەناوچەكانى نزیک چیای شەنگال مابونەوە.

لە ئێستادا هاوڵاتییان مەترسى دوبارە ئاوارەبونیان لەسەرەو لە هەمو كاتێك دا پێشبینى ئەوە دەكەن پارتى و عێراق و حەشدى شەعبى هێرش بكەنە سەریان، ئەگەرچى لەناو سەنتەرى شارەكەدا هیچ هێزێكى عێراق و تەنانەت "یەبەشە" و هیچ لایەنێكى تر بڵاوەى پێنەكراوەو ژیان ئاساییە، بەڵام ناوچەكە بە گشتى بەدەست كەمیى خزمەتگوزارى و دۆخى سەختى ئابورى و سیاسى و گوشارى عێراق و پارتییەوە دەناڵێنێت، و خەڵكى شەنگال-يش كە زۆرینەى ئێزدین بە هیچ جۆرێك لە ئێستادا نایانەوێت بچنە ژێر دەسەڵاتى حكومەتى عێراق و پارتى و تەنانەت نایانەوێت هیچ پلانێكى سیاسى و سەربازى توركیا لەناوچەكەیاندا هەبێت.

بۆچى ئێزدییەكان یەبەشەیان قبوڵكرد و هەمو هێزەكانى تریان رەتكردەوە؟

ئاشكرایە پلانى هاتنى رێكخراوى تیرۆریستى داعش بۆ ناوچەى ئێزدییەكان و كەوتنى موسڵ و سەڵاحەددین و چەندین شارو شارۆچكەى تر بەو خێراییە ناباوەڕە، پلانێكى هاوبەشى توركیاو وڵاتە زلهێزەكان و هەندێك وڵاتى ترى ئیقلیمى و ناوچەكە بو. لەبەرئەوە تەنها هێزێكى گەورەو كاریگەر كە تواناى ثاراستنى سەروەرى ناوچەكەى هەبوبێت و توانى شوناس بداتەوە بە خەڵكى شەنگال و ئێزدییەكان؛ تەنها یەبەشە بو.

یەبەشە توانى لە كۆى گشتى ئەو شەڕو نەهامەتى و دەردەسەرییەدا خەڵكى ناوچەكە بیانپارێزێت و رێگە نەدات بەوەى جارێكى تر قەتڵ و عام بكرێن و روبەڕوى جینۆسایدێكى تر ببنەوە، لەبەرئەوە ئێستا یەبەشە بۆتە هێزێكى راستەقینەو داكۆكیكەر لە ناوچەكەیان و خەڵكى شەنگالیش بەدەر لە یەكینەكانى بەرخودانى شەنگال هیچ حزب و لایەن و وڵاتێك بە دۆستى خۆیان نازانن.