بودجەی قەیراناوی عێراق.. کورتهێنانێکی دوبارە

پوختە

هۆشدارییەکان سەبارەت بە قەیرانی کورتهێنانی دارایی لە بودجەی ساڵی 2025ی عێراقدا نوێ دەکرێنەوەو بەردەوامبونی پشتبەستنی نزیک بە کۆی گشتی بە نەوت وەک سەرچاوەی سەرەکی داهاتی گشتی لە نێوان ناجێگیری بازاڕی جیهانی و دابەزینی نرخەکاندا.؛ دۆخەكەى سەختتر كردۆتەوە، كە ئەمەش مەترسی فراوانبونی بۆشایی کورتهێنان زیاد دەکات.

پێشبینییە سەرەتاییەکان بۆ بودجەی داهاتو چیمان پێدەڵێن؟

ئەحمەد ئەلتەمیمی پسپۆڕی ئابوری لە لێدوامێكى دا بۆ كەناڵەكانى راگەیاندن دوپاتیکردەوە، پێشبینییە سەرەتاییەکان بۆ بودجەی داهاتو ئاماژەن بۆ بەردەوامی کورتهێنانی دارایی بەهۆی کۆمەڵێک فاکتەری بەیەکەوە گرێدراو، دیارترینیان دابەزینی نرخی نەوتی جیهانییە، کە زیاتر لە 90%ی کۆی گشتی داهاتەکان پێکدەهێنێت، ئەمە جگە لە بەردەوامی بەرزبونەوەی ئاستی بەكاربردن و خەرجکردن، بەتایبەتی لە موچەدا، لەگەڵ لاوازییەکی ڕون لە هەمەچەشنکردنی سەرچاوەی داهاتی غەیرە نەوتی دا.

ئەلتەمیمی، لەو لێدوانەیدا ڕونیشی کردەوە، مامەڵەکردن لەگەڵ ئەم کورتهێنانە پێویستی بە چارەسەری کردەیی هەیە، سەرەتا چاکسازیی لە سیستمی باج و فراوانکردنی بنکەی باج لە خاوەن سەرمایەو بزنسمانەكان؛ نەك خەڵكى ئاسایى و موچەخۆر، لەگەڵ کارکردن بۆ کۆکردنەوەی باج لە کەرتە نافەرمییەکان، هەروەها بەرزکردنەوەی داهاتی دەوڵەت لەڕێگەی باشترکردنی کارایی بەڕێوەبردنی دەروازە سنورییەکان بۆ بەرەنگاربونەوەی قاچاخچێتی و گەندەڵی، سەرەڕاى زیادکردنی کۆکردنەوەی خزمەتگوزارییەکانی دەوڵەت وەک کارەبا، ئاو، و شارەوانییەکان بە شێوەیەکی دادپەروەرانە و ڕێکخراو.

رەگوڕیشەى قەیرانەكان لە كوێوە سەرچاوەى گرتوە؟

رەگوڕیشەى ئەم قەیرانە لە هەیکەلی ئابوری عێراقدایە کە لەسەر بنەمای داهاتە خۆبژێوییەكان  دامەزراوە، بەمەش بودجەی دارایی خۆی بەرەو ڕوی هەڵاوسانی بازاڕی جیهانیی دەکاتەوە، جگە لەوەش، حکومەتە یەک لە دوای یەکەکان تا ئێستا نەیانتوانیوە پێشکەوتنێکی ڕاستەقینە لە هەمەچەشنکردنی سەرچاوەکانی داهات و چالاککردنی کەرتە بەرهەمهێنە نانەوتییەکان بەدەستبهێنن.

چارەسەرى كورتهێنانى دارایى چۆن دەكرێت؟

ئابوریناسان پێیانوایە چارەسەرکردنی کورتهێنانی دارایی تەنیا بە زیادکردنی داهاتەکان سنوردار ناكرێت، بەڵکو پێویستی بە چاکسازییەکی ڕیشەیی هەیە لە بڕگەکانی خەرجییە گشتییەکاندا، كە ئەوەش بریتییە لە پێداچونەوە بە موچە و تەرخان نەكردنى پارە بۆ پرۆژەى ناپێویست، کەمکردنەوەی بەفیڕۆدان، نەهێشتنی یارمەتییە هەڕەمەکییەکان و گۆڕینی بە یارمەتییە ئامانجدارەکان بۆ گروپە شایستەکان، هەروەها ڕێکخستنی پڕۆژەی وەبەرهێنانی نوێ تاوەکو دۆخی دارایی سەقامگیر دەبێت، لەگەڵ گرنگیدان بەو پڕۆژانەی کە توانای ئابورییان هەیە.

هاوكات، ئەلتەمیمی؛ جەخت لەوەدەكاتەوە كە پێویستە سندوقی سەقامگیریی دارایی كارابكرێتەوە، یان سندوقی پاشەکەوتی سەروەریی بۆ وەبەرهێنانی زیادەی نەوت بۆ دابینکردنی کورتهێنان لە کاتی دابەزینی نرخەکاندا بەرەوپێشبخرێت، و دەبێت کەرتە ناوخۆییە بەرهەمدارەکانی وەک کشتوکاڵ و پیشەسازی بۆ کەمکردنەوەی پارەی هاوردەکردن و زیادکردنی هەلی کار پاڵپشتى بكرێن كە ئەوەش بەرەنگاربونەوەی گەندەڵی و بەهێزکردنی حوکمڕانی و چالاککردنی هەلی کار لەخۆدەگرێت.

بژاردەكانى عێراق لە ئێستادا چین؟

چاودێرانی ئابوری وایدەبینن ئەمڕۆ عێراق لەبەردەم دو بژاردەدایە، یان بەدواداچون بۆ چاکسازیی ئابوریی جیددی بکات کە چارەسەری ناهاوسەنگیی پێکهاتەیی لە بنەماى داهات و خەرجییەکانیدا بکات، یان بەردەوام بێت لەسەر چارەسەری کاتی، وەک قەرزی ناوخۆیی و دەرەکی، ئەمەش دەبێتە هۆی ئەوەی وڵات بە بارمتەی هەڵاوسانی بازاڕەکانی نەوت بمێنێتەوە و لە هەر قەیرانێکی داهاتودا كێشە داراییەكان قوڵتر دەکاتەوە.

لەلایەكى ترەوە بەشێك لە بەرپرسانى وەزارەتى دارایى عێراق؛ لەسەر ئەوە کۆکن کە کورتهێنانی بودجە چیتر تەنها ژمارەیەک نییە لە حیساباتی کۆتاییدا، بەڵکو بوەتە بەشێک لە کێشەیەکی پێکهاتەیی لە بەڕێوەبردنی ئابوریى دا، كە پێویستی بە چارەسەری بەپەلە هەیە و دەبێت لە ئامرازە تەقلیدییەکانەوە بەرەو چاکسازییەکی هەمەلایەنە تێپەڕێت، كە ئەو هەنگاوەش نەخشەی داهاتەکە دوبارە دەکێشێتەوە و ئابورییەکی هەمەچەشن و بەردەوام دادەمەزرێنێت.