ئەگەر ئێران بڕوخێت، چارەنوسی عێراق چی دەبێت؟

پوختە

ئاشكرایە؛ محەممەد شەییاع ئەلسودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق لە لێدوانەکانی پێشویدا هۆشداریی ئەوەى دابو کە هەر هەڵکشانێکی سەربازیی لە ئێران دەتوانێت ناوچەکە تێکبدات و ڕاستەوخۆ هەڕەشە لە سەقامگیریی عێراق بکات.

ئەم نیگەرانییە ئاشکرایەی دەسەڵاتی باڵای جێبەجێکاری وڵات، دەرخەری ڕادەی پەیوەندیی نێوان دۆخی ناوخۆیی تاران و دۆخی عێراقە کە ساڵانێکە کەوتۆتە ژێر کاریگەریی ئێرانەوە.

هۆشدارییەكەى عێراق لە كوێوە سەرچاوەى گرتبو؟

هۆشدارییەکەی عێراق هاوکات بو لەگەڵ زنجیرەیەک لێدوانی ئاگرین لە لایەن دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا دوای هێرشە ئاسمانییەکانی ئەمریکا بۆ سەر دامەزراوە ئەتۆمییەکانی ئێران. ترەمپ ڕایگەیاندبو کە ئۆپەراسیۆنەکە زۆر سەرکەوتو بوە، هەڕەشەی ئەوەشیکرد کە ئەگەر ئێران ڕێککەوتنێکی نوێ قبوڵ نەکات، هەنگاوی زیاتری لە دژ دەنرێت.

ئەم هەڵكشانە لە لێدوانەكانى ترەمپ-دا هاوكاتە لەگەڵ هەڕەشە دوبارەبوەكانى ئیسرائیلدا، كاتێك  بنیامین نەتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل ئاماژەى بەوەدابو كە ئیسرائیل ڕێگە نادات ئێران خاوەنی چەکی ئەتۆمی بێت، گرنگیش نییە تێچوی ئەو رێگەنەدانە چی بێت.

نفوزى ئێران لەناوچەكە بەچى دەگات؟

لە ژێر ڕۆشنایی ئەم گۆڕانکارییانەدا، غازی فەیسەڵ دیپلۆماتکاری پێشوی عێراق؛ لە ڕێگەی میدیا عێراقییەكانەوە خوێندنەوەیەکی ورد لەبارەی کاردانەوەکانی ڕوخانی ڕژێمی ئێران لەسەر عێراق و ناوچەکە پێشکەش دەکات. ئەو پێداچونەوە دەكات بە ڕێڕەوی نفوزی ئێران و میکانیزمەکانی فراوانبون و داکشانی دەسەڵاتى ئەو وڵاتە لە ناوچەكەدا، ئەمەش دەبێتە هۆی ئەوەی کە بە "دەرفەتێکی مێژویی" دەزانێت بۆ ڕاستکردنەوەی ڕەوتی سیاسی بەغدا.

پێش 7ی ئۆکتۆبەر

فەیسەڵ ئەوە ئاشكرادەكات كە کۆماری ئیسلامی ئێران، لە ماوەی 45 ساڵدا، سەرکەوتو بوە لە بڵاوکردنەوەی نفوزی ئابوری، سەربازی و سیاسی خۆی لە لوبنان لە ڕێگەی حزبوڵڵا و لە سوریا لە ڕێگەی هاوپەیمانییەکی ستراتیژی لەگەڵ حافز ئەسەد و حزبى بەعسی عەرەبی سۆشیالیست. هاوكات، توانیویەتی لە ڕێگەی پەیوەندییە ستراتیژییە نزیکەکانی لەگەڵ پارتی سۆسیالیستی عەرەبیدا و لەرێى حوسییەكانەوە زاڵ بێت بەسەر یەمەندا.

ئەو دیپلۆماتكارەى پێشوى عێراق رونیكردەوە، ئێران سەرکەوتو بوە لە فراوانکردن و زاڵبون بەسەر ئابوری عێراق و لایەنە سیاسییەکاندا، هەروەها لە بڵاوکردنەوەی کاریگەرییەکانی لە کۆمەڵگەدا؛ ئەوەش لە ڕێگەی کەلتوری تائیفی و مەزهەبی. هاوکات توانیویەتی هاوپەیمانییەکی ستراتیژی لەگەڵ 34 کوتلەی چەکداری پەیوەست بە سوپای پاسدارانی ئێران و لەژێر ڕێنمایی و فەرماندەیی سوپای قودسدا پێکبهێنێت.

ناوبراو جەختیشی لەوە کردەوە کە سروشتی دەسەڵاتی بنەڕەتی ئێران لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست پێش 7ی ئۆکتۆبەری 2023، دوای هەڵگیرسانی شەڕ ڕوخا، لەگەڵ ئەوەشدا پرۆژەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی ئیسلامیی شیعە وەک ئەوەی محەمەد خاتەمی سەرۆککۆماری پێشوی ئێران لە ساڵی 1995 پێشنیاری کردبو، شكستى هێنا.

هەڵوەشاندنەوەی هاوپەیمانی ناوچەیی

غازی فەیسەڵ دەڵێت: ئەمڕۆ دوای شکستی حزبوڵڵای لوبنان وشکستی ڕژێمی فاشیستی سوریا دوای شەڕێکی خوێناوی 14 ساڵە کە تێیدا ئێران لەرێى ژەنەڕاڵ قاسم سولەیمانی پلانی بۆ داڕشتبو، دواجار هەڵاتنی بەشار ئەسەد، نیشانەکانی ڕوخانی پرۆژەی ئێران ڕون دەبێتەوە.

ناوبراو دەشڵێت: شکستی حەماس و وێرانکردنی غەززە و هەزاران قوربانیی منداڵان و ژنان و گەنجان و دواتر شکستی حوسییەکان دوای چونە نێو ڕوبەڕوبونەوە لەگەڵ ئەمریکا بۆ پشتیوانی غەززە، ڕەنگدانەوەی دابەزینی نفوزی تارانە.

فەیسەڵ پێیوایە حوسییەکان ئەمڕۆ لە یەمەن بەدەست وێرانکارییەوە دەناڵێنن، بەتایبەتی لە فڕۆکەخانەی سەنعا و بەندەرەکان و کۆگا ستراتیژییەکان و ناوەندەکانی فەرماندەیی و کۆنتڕۆڵ.

مۆساد لەناو قوڵایى دەدات

دیپلۆماتكارەكەى پێشوى عێراق ئاماژە بەوەشدەدات کە ئەمریکا شەڕی دژی دامەزراوە ئەتۆمییەکانی ئێران دەستپێکرد و وێرانکارییەکی زۆری بەسەردا هێنا و"مۆساد"یش توانی دزە بکاتە ناو دامەزراوە ئەمنییەکان و هێزەكانى بەرگرى وڵات و 11 زانای ئەتۆمی تیرۆر بکات، جگە لە دەیان سەرکردەی سوپای پاسداران و سوپا و خزمەتگوزارییە ئەمنییەکان.

ناوبراو هێمای بۆ ئەوە کرد کە ئیسرائیل وێرانکارییەکی بەربڵاوی بەسەر دامەزراوە سەربازییەکان و پیشەسازییە موشەکییەکان و فڕۆکەی بێفڕۆکەوان و چەکی جۆراوجۆردا گەیاندوە، کە بە هێرشی ڕاستەوخۆی بۆ سەر ژێرخانی ستراتیژیی رژێم دەزانی.

ئێران بەدەست دۆخێكى ئەمنى شلۆقەوە دەناڵێنێت

فەیسەڵ بە ئاماژەدان بەوەی کە ئێران ئەمڕۆ دوای ئەم زیانە گەورەیە و پاش ئەو شکستە سەربازییە بێ پێشبینییەوە، بەدەست دۆخێکی ئەمنی ناسکەوە دەناڵێنێت، ئەو دەڵێت: بەهۆی بەردەوامیی گەمارۆکان كە بۆ ماوەی زیاتر لە 40 ساڵە بەردەوامە، کۆمەڵێک کێشەی ئابوری، کۆمەڵایەتی و مرۆیی مەترسیدار لەبەردەم گەلی ئێراندا هەیە.

ڕونیشی کردەوە كە ئەم واقیعە پاڵنەرێک بۆ گەڕانەوەی ناڕەزایەتی و نائارامییەکان پێکدەهێنێت،  و ڕژێم بە توندوتیژی و لەسێدارەدان و دەستگیرکردنی ئارەزومەندانە ڕوبەڕوی بیروڕای گشتی و ناڕەزایەتییەکان دەبێتەوە.

دەرفەتێک بۆ عێراق

فەیسەڵ لە کۆتایی بۆچونەكانى دا بۆ دۆخى ئەمڕۆى ئێران و عێراق دەڵێت: ئەگەر هێزەکانی ئۆپۆزسیۆنی ئێران، چ لە دەرەوە و چ لە ناوخۆدا، سەرکەوتو بن لە ڕوخاندنی رژێم، ئەوا بە دڵنیاییەوە گەلی ئێران بەرەو سیستمێکی مەدەنیی دیموکراتی، جیاکردنەوەی دەسەڵاتەکان، جیاکردنەوەی ئایین و سیاسەت، کرانەوە بە ڕوی جیهانی پیشەسازی و وەبەرهێنان لە سەرچاوەکاندا؛ هەنگاو دەنێت.

ناوبراو ئەوەشدەخاتەڕو كە ڕوخانی ڕژێمی ئێران دەبێتە هۆکارێکی ئەرێنی بۆ گەشەسەندنی دیموکراسی لە عێراق، بەتایبەت دواى دوای لابردنی بزوتنەوە توندڕەوەکانی شیعە و سوننە سەلەفییەکان، کە لە ئێستادا پێشنیاری گۆڕانکاریی بۆ حوکمی شیعە و پێشنیازی دیکە دەکەن کە بە تەواوی ناتەبایە لەگەڵ دەستوری ساڵی 2005 و بنیاتنانی دەوڵەتێکی مەدەنی و دیموکراسی. لەبەرئەوە ئەگەر ڕژێمی ئێران بکەوێت، بە دڵنیاییەوە ئەو لایەنە شیعە و سوننە عێراقییانەى کە هاوپەیمانی ئێرانن، و میتۆد، کەلتور، ئایدۆلۆژیا و ستراتیژی ئێران جێبەجێ دەکەن، بە دڵنیاییەوە نامێنن.