شەترەنجى پەرلەمانى عێراق لەنێوان لاریجانی و ڕوبیۆ دا

پوختە

یاسای هێزەکانی حەشدى شەعبى زاڵە بەسەر مشتومڕی سیاسیى دا، لەکاتێکدا پەرلەمان لە تێپەڕاندنى یاساكە نزیکدەبێتەوە، بەڵام تائێستا هیچ پاڵنەرێکی بەهێز بۆ تێپەڕاندنی یاساكە لاى كوردو سوننە بەدیناكرێت، هاوكات هۆشدارییەكى توندى ناوخۆیی و نێودەوڵەتی هەیە بەوەى کە تێپەڕاندنى یاساكە لەم ساتەوەختە هەستیارەدا؛ دەتوانێت عێراق بخاتە ڕوبەڕوبونەوەیەكی ئاشکرا لەگەڵ ئەمریکا و هاوسەنگی هێزی ناوچەیی ئاڵۆزتر بکات.

ئایا لایەنە شیعەكان بەهۆى هەڕەشەكانى ئەمریكاوە بوێریى ئەوەیان هەیە یاساكە تێپەڕێنن؟

محەممەد عەلی ئەلحەکیم، لێکۆڵەری کاروباری سیاسی، لە لێدوانێكى تایبەت دا بۆ ماڵپەڕى "بەغداد ئەلیەوم"، ئاماژەى بەوەداوە كە تێپەڕاندنى هەر یاسایەک پەیوەندی بە هەیكەلیەت و دۆخى حەشدى شەعبییەوە هەبێت لەمکاتەدا؛ بە دور دەزانرێت، لەبەرئەوە هێزە سەرەکییەکانی شیعە لە ژێر ڕۆشنایی ڕەتکردنەوەى رون و هەڕەشەكانى ئەمریکادا ناتوانن ئەو ڕێبازە بگرنەبەرو بەو كارە پڕ لە سەركێشییە هەستن.

هاوكات، ناوبراو ئەوەش روندەكاتەوە كە ڕەتکردنەوەی ئەمریکا چیتر هەڵوێستێکی دیپلۆماسی تێپەڕ نییە و گۆڕاوە بۆ فشاری ڕاستەوخۆ. سەرچاوە سیاسییەکان پەیامێکی نوسراوی "ماركۆ رۆبیۆ"ى وەزیری دەرەوەی ئەمریکایان بۆ حکومەتی عێراق ئاشکراکرد كه هەڕەشەی سزادانی کردبو، ئەگەر یاساکە بەشێوەی ئێستای پەسەند بکرێت.

لەئێستادا، ئەم هۆشدارییە ترسی ئەوەى دروستكردوە كە تێپەڕاندنى یاساكە رەنگە ببێتە هۆى دروستبونى قەیرانێکی "سیاسی- ئابوری" نوێ لە نێوان بەغدا و واشنتۆن.

دواى سەردانەكەى لاریجانى، حزبە شیعییەكان بڕیارى چییان دا؟

لەگەڵ ئەم هۆشدارییانەدا، بەغدا شایەتحاڵی سەردانێکی عەلی لاریجانی ئەمینداری گشتی ئەنجومەنی باڵای ئاسایشی نەتەوەیى ئێران بو، کە چاودێران بە ساتێکی زێڕینى لایەنە شیعییەكانى نزیك لە ئێرانیان زانى، چونكە راستەوخۆ دوای سەردانەکە، ئەو هێزە شیعییانەى كە حەشدى شەعبییان پێكهێناوە؛ پێداگریان لەسەر تێپەڕاندنى یاساکە كردو سەرپێچیی خۆیان ڕاگەیاند بە لەبەرکردنی یەکپۆشی جلوبەرگى هێزەکانی حەشدى شەعبى بە شێوەیەکی ڕەمزی لەناو پەرلەمان لە کاتی دانیشتنی پرۆسەى دەنگدانەكەدا.

ئەم هەڵکشانە دەتوانین وەک دو پەیام لێکبدرێتەوە: یەکەمیان ئاراستەی واشنتۆنە، ئەمەش ئاماژەیە بۆ ئەوەی کە هێزە شیعەکان بەردەوامن لە چەسپاندنی حەشدى شەعبى وەک بەشێک لە پێکهاتەی ئەمنیی فەرمی وڵات، بەبێ گوێدانە هەڵوێستی نێودەوڵەتی؛ دوەمیان ئاراستەی ناوخۆی عێراقە و مەبەست لێى ئەوەیە كە حەشد بە هێمای ناسنامەی سیاسی شیعە دەزانرێت، بەڵام چاودێران پێیانوایە ئەم هەنگاوە دابڕانی پەرلەمان لە پێکهاتەکانی تر (سوننە و کورد) زیاتر دەکات و دەنگدانەکە دەکاتە نمایشێکی سیاسی؛ نەک پرۆسەیەکی ئاسایی یاسادانان.

هەڵوێستى ئەمریكا لەسەر چ بنەمایەكە؟

ئەلحەکیم لە درێژەى لێدوانەكەى دا ئەوەشى خستەڕو كە هەڵوێستی ئەمریکا لەسەر بنەمای ڕەچاوکردنی ئەمنی و سیاسییە، دیارترینیان ترسە لە زیادبونی کاریگەریی کوتلە چەکدارەکان لەناو دامەزراوەی ئەمنیی فەرمی وڵاتدا، هاوكات ئەو ئاڵۆزییە ئەگەرییانەی ئەم هەنگاوەى شیعەكان؛ ڕەنگە لە پەیوەندییەکانی عێراق و ئەمریکادا ناكۆكى تەواو بەدوای خۆیدا بهێنێت، ئەمە جگە لە کاردانەوەکانی لەسەر گۆڕەپانی ناوچەکە، كە پێدەچێت ئیسرائیل رەمزە دیارەكانى شیعە لەداهاتودا بە ئاسانى بكاتە ئامانج.

ناوەندەكانى توێژینەوە لە ئەمریكا چۆن لەو هەنگاوە تێدەگەن؟

ناوەندەكانى توێژینەوە لە ئەمریکا ئاماژەیان بەوەکردوە؛ دەرکردنی ئەو یاسایە دوای سەردانەکەی لاریجانی بە "چەسپاندنی نفوزی ئێران لە چوارچێوەی عێراق" تێدەگەین، ئەوان دەڵێن: ئەم هەنگاوە دەتوانێت پاڵ بە ئەمریکاوە بێنێت لە ڕێگەی ئابورییەوە وەڵام بداتەوە یان تەنانەت بە بەرنامەکانی هاوکاری سەربازیی خۆیدا بچێتەوە، ئەمەش تاقیکردنەوەیەکی توند دەخاتە بەردەم حکومەتی عێراق لە نێوان سەروەریی ناوخۆ و مەرجەکانی هاوبەشی نێودەوڵەتی.

 دواجار، لە نێوان پەیامی هەڕەشەئامێزی ئەمریکی و سەردانەکەی لاریجانی کە وای لە هێزە شیعییەکان کرد ئاستی سەرپێچی بەرزبکەنەوە، عێراق لە گۆشەگیرییەكى پەراوێزخراودا ماوەتەوە، چونكە دەرکردنی یاساکە بە شێوەی ئێستای؛ ڕەنگە هێزەکانی حەشدى شەعبى وەک بەشێکی هەمیشەیی لە دامەزراوە ئەمنییەکان بچەسپێنێت، بەڵام دەرگای ڕوبەڕوبونەوەی کراوە لەگەڵ واشنتۆنیش دەکاتەوە، كەواتە دواخستن یان هەموارکردنەوەی ڕەنگە بڕێک هەناسەدان بە بەغدا ببەخشێت، بەڵام ئەوە نکۆڵی لەو ڕاستییە ناکات کە ئێستا پرسی حەشدى شەعبى و میلیشیا چەكدارەكان؛ زیاتر بۆتە کارتێکی هەرێمی و نێودەوڵەتی وەك لەوەى یاسایەکی ناوخۆیى بێت.