ناوچه‌كه‌ ده‌كوڵێت‌و ئه‌گه‌رى شه‌ڕێكى یه‌كلاكه‌ره‌وه‌ هه‌یه‌

شارەزایانی سیاسیی‌و میدیایی ئێرانی جەختدەکەنەوە، بڕیاری چەکداماڵینی حزبوڵڵا بڕیارێکی ئەمریکی‌و سعودییەو جێبەجێکردنی بەواتای هەڵگیرسانی شەڕی ناوخۆیی لەلوبنان دێت.

یەکشەممەى ڕابردوو، ئاژانسی هەواڵی میهر کۆنفرانسێکی دەربارەی بابەتی چەکداماڵینی حزبوڵڵای لوبنانی بەئامادەبونی ژمارەیەک پسپۆڕو شارەزای سیاسیی‌و میدیایی ئێرانی‌و لوبنانی ڕێکخست؛ بەشداربوان لەکۆنفرانسەکەدا بۆچون‌و هەڵسەنگاندنی خۆیان لەسەر ئەو پرسە خستەڕوو.

بەبۆچونی شارەزایان، ئەو بڕیارە بڕیارێکی نیشتمانیی لوبنانی نییە، بەڵکو ئەمریکاو عەرەبستانی سعودییە ئەم پڕۆژەیەیان خستوەتەگەڕو بەدواداچونی بۆ دەکەن.

ئەوان پێیانوایە، کەسانی وەک جۆزێف عۆن نەواف سەلام‌و کۆمەڵێک کەسایەتیی سیاسی‌و میدیایی، هاوکاری ئەمریکان بۆ جێبەجێکردنی ئەم پڕۆژەیە، هەروەها بەهۆی کشانەوەی وەزیرە شیعەکان لەکۆبونەوەی ئەنجومەنی وەزیرانی لوبنان، ئەم بڕیارە کۆدەنگیی نیشتمانیی لەسەرنییەو ناکرێت جێبەجێبکرێت.

محەممەدڕەزا مورادی بەڕێوەبەری کاروباری نێودەوڵەتیی ئاژانسی میهر ئاماژه‌ى به‌وه‌داوه‌، ئەنجومەنی وەزیرانی لوبنان پرسی چەکداماڵینی حزبوڵڵای لەکاتێکدا هێناوەتە ئاراوە، کە شارەزایان پێیانوایە، ئەو بابەتە وەک شمشێرێکی دووسەر وایەو دەتوانێت ئاسایش‌و سەقامگیریی ناوخۆیی لوبنان لەقبکات.

مورادی وتویه‌تى، "قسەکردن لەسەر چەکداماڵینی حزبوڵڵا وەک تاکە هێزو چەکی پشتیوانی شیعەکان، لەکاتێکدا هێشتا پێنج ناوچەی باشوری لوبنان لەلایەن ئیسرائیلەوە داگیرکراون‌و شیعەکانی ئەو ناوچەیە ڕوبەڕوی هێرش دەبنەوە، کارێکی مەترسیدارە".

محەممەد سرفی، سەرنوسەری ڕۆژنامەی "تاران تایمز"، ده‌ڵێت، "پرسی چەکداماڵینی حزبوڵڵا، کێشەی ئێرانیشە؛ نەک تەنها لەبەر ئەو پشتیوانییەی کۆماری ئیسلامیی ئێران لەحزبوڵڵای دەکات، بەڵکو لەبەرئەوەی کێشەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست‌و ڕۆژئاوای ئاسیا بەتوندی پێکەوە گرێدراون، دوای 7ی ئۆکتۆبەرو ئۆپراسیۆنی تۆفانی ئەقسا، ئەم پێکەوەبەسترانە زیاتر بوە، ڕوداوەکانی لوبنان کاریگەرییان لەسەر ئاسایشی نیشتمانیی ئێران هەیە، بۆیە گرنگە لەڕوانگەی بەرژەوەندییە نیشتمانییەکانەوە سەیری کێشەکانی ناوچەکە بکەین‌و بەکێشەی خۆمانیان بزانین".

ئەحمەد دەستماڵچیان باڵیۆزی پێشوی ئێران لەلوبنان‌و ئوردن، بۆچونى وایه‌، "لەم بارودۆخە هەستیارەی ئێستادا، پێویستمان بەشیکردنەوەی دۆخی ناوچەکەو جیهان هەیە، دەبێت ڕیشەی گۆڕانەکان بەوردی‌و قووڵی لێکبدەینەوە تا توشی هەڵەی شیکاریی‌و ستراتیژیی نەبین".

دەستماڵچیان ده‌ڵێت:"ئێمە لەقۆناغی گواستنەوەداین، دەرەنجامی ئەم قۆناغە، پوکانەوەی پلە بەپلەی سیستەمی کۆن‌و دروستبونی سیستەمێکی نوێ دەبێت، دوو بەرەی سەرەکی‌و چارەنوسساز لەناوچەکەدا بەرامبەر یەکتر وەستاون؛ لەلایەکەوە ئیسرائیل‌و هاوپەیمانەکانی‌و لایەکەی تر ئێران‌و بەرەی مقاوەمەیە، هەردولاش باس لەشەڕی مان‌و نەمان دەکەن، ئەمە نیشانەی ئەوەیە کە ئەمە شەڕێکی یەکلاکەرەوەیە".

باڵیۆزی پێشوی ئێران لەلوبنان‌و ئوردن ئه‌وه‌شى ڕونكرده‌وه‌، "پرسی چەکداماڵینی حزبوڵڵا بابەتێکی نوێ نییە، ئەمریکاو ئیسرائیل هەمیشە چاویان لەسەر چەکی حزبوڵڵا بوەو هەوڵی چەکداماڵینیان داوە، یەکێتیی عەرەب، ئەمریکاو ئیسرائیل، هەمیشە لەسەر ئەم بابەتە هاودەنگ بون، وەک چۆن لەبابەتی هێرشکردنەسەر ئێران‌و ڕوخاندنی حکومەتەکەی توشی هەڵەی ستراتیژی بون، لەسەر پرسی چەکداماڵینی حزبوڵڵاش هەمان هەڵە دوبارەدەکەنەوە، چەکی حزبوڵڵا چەکی ناموسەو خۆڕاگریی لەلوبنان لەهەموو تایفەکان پێکهاتوەو ڕەهەندێکی جەماوەریی هەیە".

محەممەد خاجویی، بەڕێوەبەری گروپی لێکۆڵینەوەی لوبنان لەپەیمانگه‌ی توێژینەوەی ستراتیژیی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، باس له‌وه‌ده‌كات، "ئەو بەهانەیەی دژبەرانی چەکی حزبوڵڵا دەیهێننەوە، تەواو لۆژیکییە کە لەهەر دەوڵەت‌و وڵاتێکدا دەبێت چەک تەنها لەدەستی سوپادا بێت، بەڵام پرسیارەکە ئەوەیە، ئایا ئەو حکومەتەی ئەرکی پاراستنی ئاسایشی لەئەستۆیە، توانیویەتی کارایی‌و توانای خۆی بسەلمێنێت تاوەکو ئێستا بەخەڵک بڵێت چەکدانێن‌و من بەرگریتان لێدەکەم؟ ئەزمونی چوار دەیەی ڕابردوو لەلوبنان پێچەوانەی ئەمە دەسەلمێنێت، سوپای لوبنان لەبەرگریکردن لەخەڵکدا توانای خۆی نەسەلماندوە".

محەممەد عەلی حەسەن نیا شارەزای کاروباری جیهانی عەرەبی ئاماژە به‌وه‌ده‌كات، پێش سەرکەوتنی شۆڕشی ئیسلامیی ئێران، شیعەکان لەلوبنان پەراوێزخرابون، بەڵام دواتر، شیعەکان خۆیان بوژاندەوە، حزبوڵڵا بەسودوەرگرتن لەیەکێک لەبڕگەکانی ڕێککەوتنی تائیف، چەکەکانی خۆی پاراستوە وەک مافێکی ڕەوا بۆ بەرگریکردن لەخۆی".

حەسەن نیا، وتیشی، "بابەتی چەکداماڵینی حزبوڵڵا بەم ئاسانییە نابێت، حزبوڵڵا موشەک‌و فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی هەیە، لایەنی جێبەجێکردنی پڕۆژەکە نادیارە، تەنانەت ئەگەر حزبوڵڵا چەکەکانی ڕادەستی سوپاش بکات، سوپای لوبنان توانای بەکارهێنانی نییە، چونکە تەنها خاوەنی چەکی سوکە، دوژمنان هەوڵدەدەن چەکەکانی حزبوڵڵا لەناو ببەن، نەک بیدەنە دەست سوپای لوبنان".

زەینەب فەرەحات شارەزای سیاسیی کەناڵی تەلەفزیۆنی (نەبە‌و)ی لوبنانی، ئه‌وه‌ى وت:"بڕیاری حکومەتی ئێستای لوبنان بۆ چەکداماڵینی حزبوڵڵا بڕیارێکی ناوخۆیی نییە، بەڵکو بڕیارێکی ئەمریکییە؛ تۆم باراک نێردەی ئەمریکا بەئاشکرا ڕایگەیاندبوو، ئەگەر لوبنان ئەم پڕۆژەیە جێبەجێنەکات، چارەنوسێکی باش چاوەڕێی ناکات".

فەرەحات جەختیکردەوە، "حزبوڵڵا هەڵوێستی یەکلاکەرەوەی خۆی لەبارەی چەکداماڵینەوە بەڕاشکاوی دەربڕیوە، ئەگەر حزبوڵڵا لەناوخۆوە لەلایەن هەر لایەنێکی سیاسییەوە هەڕەشەی لێبکرێت، بۆ بەرگریی لەخۆی ئامادەیە، بێگومان حزبوڵڵا دژی هەر جۆرە پێکدادان‌و شەڕێکی ناوخۆییەو چەکی حزبوڵڵا تەنها بۆ ڕوبەڕوبونەوەی ئیسرائیلە".