سلێمانى؛ رێساى پێشهاتە سیاسییەكان دەگۆڕێت

پوختە

بۆ لەمەودوا سیاسەت لە هەرێمی کوردستان تەنها بە مشتومڕ لەسەر پلاتفۆرمی هەڵبژاردن و بەڵێنەکان بەڕێوەناچێت، بەڵكو مۆدێلێكى ترى هونەرى سیاسەت لەداهاتودا دێتە كایەوە كە پەیوەستە بە دادگاکان و بڕیارە دادوەرییەکان و تێیدا هۆڵەکانی دادگا دەگۆڕدرێت بۆ درێژکراوەی سندوقەكانی دەنگدان.

ئەم دینامیکیە نوێیە ئاشکرای دەکات کە هەڵبژاردنەکانی داهاتو نەک تەنها بە ئاستی کێبڕکێی نێوان پارتە تەقلیدی و مۆدێرنەکان دەپێورێت، بەڵکو بە ڕادەی بڕیارە دادوەرییەکان کاریگەرییان لەسەر دابەشکردنی دەنگەکان و دوبارە داڕشتنەوەی نەخشەی سیاسی هەیە.

كێ لەم مۆدێلەى سیاسەت سودمەند دەبێت و كێى تریش زیانى بەردەكەوێت؟

لوقمان حسێن توێژەری کاروباری سیاسی لە لێدوانێكى رۆژنامەوانیى دا رایگەیاند،  حزب و لایەن هەیە بە حوکمی دەستگیركردنى سەرکردەکانی حزبە ئۆپۆزسیۆنەکانی هەرێم کاریگەرییان لەسەر دەبێت و بزوتنەوەو جوڵانەوەى دیکەش هەن سودمەند دەبن.

ئەم وەسفە بە وتەی شرۆڤەکاران ڕەنگدانەوەی ئەوەیە کە بۆ لەمەودوا "کاریگەریی سیاسی" بڕیارێكى تاکلایەن نابێت لە هەڵبژاردنەكان دا، بەڵکو فرەلایەن دەبێت.

ئەمەش لە کاتێکدایە كە بەشێک لە چاودێران پێیانوایە ئەو حزبانەى وەك ئۆپۆزسیۆن خۆیان ناساندوەو كەسى یەكەمیان دەستگیركراوە، بەهۆی ئەو لێدانانەوە لاواز دەبن.

لوقمان؛  پێداگریی لەسەر ئەوە دەکات کە دەنگەکانی ئۆپۆزسیۆن بەگشتی کەم نابن، بەڵکو لە نێوان ژمارەیەکی زیاتری حزب و بزوتنەوەدا دابەشدەبن و بڵاودەبنەوەو لە یەک گروپدا قەتیس نابن.

ئەم وردەکارییە ئاماژەیە بۆ دیاردەیەکی ناسراو لە زانستی سیاسیدا كە پێى دەوترێت پارچەپارچەبونی دەنگی ناڕەزایەتی و لەبری ئەوەی یەکبگرێتەوە و ببێتە لیستێكى تۆکمە و کێبڕکێکار، لە نێوان پێکهاتە نوێیەکان و حزبى تازە هەڵتۆقیودا سەرلەنوێ دەنگەكان پارچە پارچە دەبن و هاوسەنگییە ناوخۆییەکان لە قاڵب دەدرێنەوە، كە بۆ ئەم مەبەستەش ژینگەى هەڵبژاردنى سلێمانى لە داهاتودا چاوەڕێى گۆڕانێكى حەتمى لە دەنگەكاندا دەكات و پێدەچێت حزبى باڵادەستى ئەو زۆنەش زۆرترین دەنگ بۆ خۆى مسۆگەر بكات.

ئایا ئەم دیاردەیە؛ فرەیى لەنێو سلێمانى بەهێز دەكات، یان بەپێچەوانەوە دەبێت؟

شارەزایان پێیانوایە ئەم دیاردەیە ڕەنگە لەلایەک فرەیی بەهێزتر بکات، بەڵام لەلایەکی ترەوە توانای سەپاندنی بەدیلێکی سیاسی یەکگرتو لاواز دەکات.

ڕەنگە ڕونترین نمونەی ئەمەش جوڵانەوەى نەوەی نوێ بێت، کە لوقمان پێیوایە بەهۆى سزادانى سەرۆكى جوڵانەوەكەوە؛ رێكخراوەكە زۆرترین کاریگەریی دەنگ بەدەستهێنانى پێوەدیاربێت.

ئەم لێدوانە تیشک دەخاتە سەر تایبەتمەندی دۆخەکە؛ سزای پێنج مانگ زیندانیکردن بۆ كارەكتەرێكى مشتومڕاوی وەک شاسوار؛ نەک تەنها کاریگەريی لەسەر ئەو حزبە هەیە کە سەرکردایەتی دەکات، بەڵکو کاریگەری لەسەر باری دەرونی گشتی دەنگدەرەکانیشی دەبێت.

پاشخانی دۆسیەکەش بەپێی ئامارەکانی حکومەتی هەرێم، لە تۆمەتی گەندەڵیکردن بە پارەی خاوەن پشکەکانی پڕۆژەی "چاڤیلاند" و قەرزاریى 70 ملیار دینار سەرچاوەی گرتوە.

ئەم دۆسیە یاساییانە، تەنانەت ئەگەر بە جیددی وەربگیرێن یان بە پاڵنەرێکی سیاسی وەسف بکرێن، کاریگەرییەکی قوڵیان لەسەر ئەو جوڵانەوە پۆپۆلیستییە هەیە، ئەمەش ڕاستەوخۆ لە نەخشەی هەڵبژاردنەکاندا ڕەنگدەداتەوە.

 تا چەندە دۆسیەكەى لاهور جیاوازە لەوەى شاسوار؟

لە بەرەیەکی دیکەدا، دەستگیرکردنی کەسایەتییەکانی دیکەی ئۆپۆزسیۆن، وەک لاهورى شێخ جەنگی هاوسەرۆکی پێشوی یەکێتی و سەرۆكى بەرەى گەل؛ كە لە دواى دەستگیركردنى ناوبراو رێكخراوەكەشى وەك نیمچە هەڵوەشاوە وێنا دەكرێت، ئەویش پرسێكە لەناو ململانێی ناوخۆیی حزبی و لێکۆڵینەوەی دادوەریدا سەریهەڵداوە.

ئەم دەستبەسەرکردنە وێڕای ئەوەی لە چوارچێوەدا جیاوازه لە دۆسیەكەی شاسوار عەبدولواحید، بەڵام بەشداره لە ئاڵۆزکردن و تەمومژاویى كردنى وێنەی بەناو ئۆپۆزسیۆنی کورد، بەوپێیەی فشارەکان تەنیا لە بزوتنەوە سەرهەڵدراوەکاندا سنوردار نییە؛ بەڵکو بۆ کەسایەتییە دیارەکانی ناو خودی حزبە تەقلیدییەکانیش درێژدەبێتەوە.

چاودێران پێیانوایە ئەم ڕوداوانە ئەوەمان بۆ ئاشکرا دەکەن کە ئامرازەکانی ململانێ لە ناوچەکەدا چیتر سنوردار نین بە کێبڕکێی سیاسی، بەڵکو ئامرازە دادوەريی و ئەمنییەکانیشیان لەخۆگرتوە، کە لە ساتەوەختە هەستیارەکاندا بۆ دوبارە کێشانەوەی هاوسەنگی هێز بەکاردەهێنرێن.

چاودێرانى سیاسى بە گشتی وایدەبینن دەنگێکی ناڕازیی لەناو هەرێمدا هەیە، ئەم دەنگەش ئاراستەی لایەنە ئۆپۆزسیۆنەکان دەكرێت، بەڵام ئەمجارە دەنگی بزوتنەوە ئۆپۆزسیۆنە هەڵتۆقیوەكانى هەرێم؛ پێدەچێت بەیەكجاریى خامۆش بێت و سیستمى حوكمڕانى هەرێمیش بەشێوەیەكى لێكنزیكراوەیى لەنێوان یەكێتى و پارتى دا دابەشبێتەوە.

خوێندنەوە بۆ دۆخى ئێستاى سلێمانى چیمان پێدەڵێت؟

ئەم خوێندنەوەیە بۆ دۆخى ئێستاى سلێمانى ئەوە دەردەخات کە ناڕەزایی جەماوەریی نەڕەویوەتەوە، بەڵکو خۆی رێكدەخاتەوە، بەڵام پێدەچێت ئەمجارە لە فۆڕمێكى نوێى نەرمتردا بێت.

شرۆڤەکاران پێیانوایە ئەم دینامیکییە ئەو ئەزمونانە دەهێنێتەوە یاد کە دەنگی ناڕەزایەتی لە لایەنێکەوە دەگۆڕێت بۆ لایەنێکی تر لە ساتەکانی قەیراندا، کاتێک شەقام دەبێتە یاریزانێکی سەربەخۆو نەبەستراو بە دڵسۆزییە تەقلیدییەکانەوە.

لەلایەكى ترەوە، دەستگیرکردنی شاسوار لە 12ی ئاب و دواتر سزادانی، لە کاتێکی هەستیاردا بو کە پێش هەڵبژاردنەکان بو، ئەمەش پرسیاری لەسەر ڕەهەندی سیاسی بڕیارەکانی دادگا دروستدەكات، چونكە ئەمکاتە ئەگەری ئەوە زیاتر دەکات کە حوکمەکان وەک ئامرازێکی سیاسی لێکبدرێتەوە؛ هێندەی ئەوەى کەرەستەیەکی یاسایی بن، بەتایبەتی بە لەبەرچاوگرتنی مێژوی دورو درێژی گرژیی نێوان لایەنە دەسەڵاتدارەكان و ئۆپۆزسیۆنەکانی کوردستان.

كەواتە؛ ئەمڕۆ ئەو گروپ و لایەنانەى خۆیان ناوناوە ئۆپۆزسیۆن؛ سەرەڕای ئەوەى لێدانیان بەرکەوتوە، بەڵام هێشتا دەیانەوێت پشت بە بنکەیەکی کۆمەڵایەتی ناڕازيی ببەستن کە بتوانێت لە ڕێگەی بزوتنەوەو رێكخراوە سەرهەڵدراوەکانەوە فراوانتر بێت، بەڵام لێرەدا ئەو پرسیارەی کە خۆی دەسەپێنێت ئەوەیە؛ ئایا ئەم دوبەرەکییانە دەگۆڕدرێن بۆ سەرچاوەی هێز و هەمەچەشنەیی کە دیمەنى ململانێكان دەوڵەمەندتر بکات، یان بەرەی بەناو ئۆپۆزسیۆن بەتەواوەتیى لاواز دەکەن و دەرفەتێکی نوێ دەدەنە لایەنە تەقلیدییەکان بۆ چەسپاندنی نفوزی خۆیان لە هەڵبژاردنەكانى داهاتودا؟.