تارمایی شه‌ڕی ناوخۆ به‌ ئاسمانی سوریاوه‌

ئیرادە میدیا

شه‌وی ڕابردوو، زه‌نگی تۆڵه‌كردنه‌وه‌ له‌ عه‌له‌وییه‌كان لێدرا و ده‌یان هه‌زار كه‌س له‌ پارێزگاكانی ئیدلیب و حه‌له‌ب و حیمس و دیمه‌شق و سه‌رجه‌م ناوچه‌ سوونییه‌كانه‌وه‌ چه‌كیان هه‌ڵگرت و به‌ره‌و شاره‌ عه‌له‌وینشینه‌‌ كه‌ناراوییه‌كانی ته‌رتوس و لازقییه‌ كه‌وتنه‌ ڕێ.

شەوی ڕابردووجیهان چاوی له‌سه‌ر سوریا بوو، ده‌وڵه‌تانی وه‌ك توركیا و ئێران به‌ وردی چاودێری دۆخه‌كه‌یان ده‌كرد، كه‌ناڵی جه‌زیره‌ی قه‌ته‌ری بۆ یه‌كه‌مجار له‌دوای 17 مانگ له‌ ته‌رخانكردنی زۆرینه‌ی به‌رنامه‌كانی 24 كاتژمێریی ڕۆژانه‌ی بۆ دۆخی كه‌رتی غه‌ززه و هێرشی ئیسرائیل،‌ ڕووی كامێرا و به‌رنامه‌كانی ته‌رخان كرد بۆ به‌روپێشچوونه‌كانی سوریا. 

چونكه‌ ده‌سه‌ڵاته‌كه‌ی ئه‌حمه‌د شه‌رع دوای سێ مانگ له‌ گرتنه‌ ده‌ستی ده‌سه‌ڵات له‌ دیمه‌شق كه‌وته‌ به‌ر تاقیكردنه‌وه‌یه‌كی سه‌خت‌، بۆ یه‌كه‌مجار بوو ئاوا لێدانێكی سه‌ختی ناوخۆیی به‌ر بكه‌وێت.

له‌وکاتەی ڕژێمه‌كه‌ی به‌شار ئه‌سه‌د، ڕووخاوه، و‌ هێزه‌كانی هه‌یئه‌ی ته‌حریری شام ده‌سه‌ڵاتیان گرتۆته‌ ده‌ست، ناو به‌ناو گرژی و ئاڵۆزی له‌ نێوان هێزه‌كانی ئاسایشی گشتی سه‌ر به‌ ده‌سه‌ڵاتی نوێی سوریا و چه‌كدارانی دژبه‌ریان كه‌ به‌ "پاشماوه‌كانی ڕژێمی پێشوو" ناوزه‌د ده‌كرێن ڕوویداوه‌، به‌تایبه‌ت له‌ شاره كه‌ناراوییه‌‌ عه‌له‌وینشینه‌كاندا. 

له‌به‌رامبه‌ردا چه‌ندین زانیاری دیكه‌ له‌باره‌ی پێشێلكردنی مافه‌كانی مرۆڤ و كوشتنی مه‌یدانی و ده‌ستگیركردنی هه‌ڕه‌مه‌كی له‌ناوچه‌ عه‌له‌وینشینه‌كاندا له‌ لایه‌ن چه‌كدارانی ده‌سه‌ڵاتی تازه‌ی دیمه‌شقه‌وه‌ له‌ ڕاگه‌یاندنه‌كانه‌وه‌ بڵاوكراوه‌ته‌وه، به‌ڵام له‌ هێچ كام له‌و ڕووداوانه‌دا ده‌سه‌ڵاتی نوێی دیمه‌شق ئاوا تووشی لێدان نه‌بووبوو‌‌.

ڕووداوه‌كان چۆن په‌ره‌یان سه‌ند؟ 

كۆتایی شوباتی 2025 دوای ئه‌وه‌ی هێزه‌كانی ئاسایشی گشتی بۆ گرتنی تۆمه‌تبارانی ڕووداوێكی كوشتن ده‌چنه‌ گوندی كاف ئه‌لجاعی سه‌ر به‌ شاری ته‌رتووسی عه‌له‌وینشینه‌وه‌ و چه‌ند كه‌سێك ده‌ستگیر ده‌كه‌ن، به‌ڵام ئه‌م هه‌ڵمه‌ته‌ی ئاسایشیی گشتی ڕووبه‌ڕووی هێرشی چه‌كداری ده‌بێته‌وه‌ له‌ لایه‌ن چه‌كدارانی ناوچه‌كه‌وه‌، له‌ ئه‌نجامی ئه‌مه‌شدا چه‌ند قوربانییه‌ك له‌ ئاسایشی گشتی و چه‌كدارانی ناوچه‌كه‌ ده‌كه‌وێته‌وه‌.

هاوكات چه‌ند گه‌نجێكی ماتۆڕسواری سوننی به‌ده‌م دروشمی تائیفییه‌وه‌ ده‌چنه‌ نێو گه‌ڕه‌كێكی شاری جه‌بله‌ی عه‌له‌وینشینه‌وه،‌ به‌ڵام خه‌ڵكی ئه‌و گه‌ڕه‌كه‌ هێرشیان ده‌كه‌نه‌ سه‌ر و به‌ سه‌ختی برینداریان ده‌كه‌ن و ئاڵۆزییه‌كان زیاتر ته‌شه‌نه‌ ده‌سێنێت، تا هێزه‌كانی ئاسایش بڵاوه‌یان پێ ده‌كه‌ن.

هه‌روه‌ك سه‌ره‌تای ئه‌م مانگه‌ ئیداره‌ی ئاسایشی گشتی سوریا بڵاوی كرده‌وه‌ كه‌ چه‌ند كه‌سێكیان له‌ پاشماوه‌كانی ڕژێمه‌كه‌ی به‌شار ئه‌سه‌د له‌ عێن شقاقی سه‌ر به‌ شاری جه‌بله‌ ده‌ستگیر كردووه‌، هه‌روه‌ك پێشتر ئاماژه‌یان به‌وه‌ش دابوو كه‌ هێزی زیاتری ئاسایش و سوپا ڕه‌وانه‌ی ناوچه‌كانی گونده‌واری لازقییه‌ و ته‌رتوس كراون بۆ ده‌ستگیركردنی پاشماوه‌كانی ڕژێمی پێشوو و به‌رقه‌راركردنی ئاسایشی ئه‌و ناوچانه.
‌
به‌ڵام ئۆپراسیۆنه‌كانی هێزه‌كانی ئاسایش و سوپای دیمه‌شق له‌ناوچه‌كانی بێت عانه‌ و دالیه‌ی سه‌ر به‌ لازقییه‌ ڕووبه‌ڕووی به‌رپه‌رچدانه‌وه‌یه‌كی چه‌كداری بوونه‌وه‌، له‌ به‌رامبه‌ردا هێزه‌كانی ده‌سه‌ڵاتیی نوێی دیمه‌شق به‌ "چه‌كی قورس" و به‌ "هه‌لیكۆپته‌ر" بۆردومانی گونده‌واره‌كانی قه‌زای جه‌بله‌یان كردووه‌، هه‌روه‌ك ئه‌و هێزانه‌ی ده‌سه‌ڵاتی نوێی دیمه‌شق كه‌ به‌ره‌و ناوچه‌كه‌ له‌ پێشڕه‌ویدا بوون ده‌كه‌ونه‌ كه‌مینی چه‌كداره‌كانی ناوچه‌كه‌ و له‌ هه‌ردوولا نزیكه‌ی 19چه‌كدار ده‌كوژرێن، 16 له‌ ئه‌ندامانی ئاسایشی گشتی و سێ چه‌كداری ناوچه‌كه‌.

له‌ لایه‌كه‌وه‌، تۆپباران و هه‌ستاندنی هه‌لیكۆپته‌ر بۆ سه‌ركوتی چه‌كدارانی خۆجێیی، عه‌له‌وییه‌كانی ناوچه‌كه،‌ به‌تایبه‌ت عه‌له‌وییه‌كانی جه‌بله‌ توڕه‌تر ده‌كات و ده‌ڕژێنه‌ سه‌ر شه‌قامه‌كان، له‌ لایه‌كی تریشه‌وه‌ بڵاوبوونه‌وه‌ی دیمه‌نی كوژراوانی سه‌ر به‌ ئاسایشی گشتی ده‌سه‌ڵاتی نوێی سوریا، عه‌ره‌به‌ سوننه‌كانی سوریای توڕه‌ كرد و گردبوونه‌وه‌ و خۆپیشاندان و بانگه‌وازی تۆڵه‌كردنه‌وه‌ی‌ له‌ گه‌لێك له‌ مه‌یدانه‌كانی شاره‌كانی ئیدلیب و حه‌له‌ب و حمس و دیمه‌شقی هێنایه‌ ئاراوه‌.

به‌ هه‌زاران كه‌س به‌ دروشمی تائیفی و تۆڵه‌كردنه‌وه‌وه‌، داوای چه‌كهه‌ڵگرتن و ڕۆشتن به‌ره‌و شاره‌ كه‌ناراوییه‌ عه‌له‌وینشینییه‌كانیان به‌رزكرده‌وه‌، له‌ هه‌ندێك له‌ شاره‌كاندا وه‌ك حمس هێزه‌كانی ئاسایش توانییان "به‌ زه‌بری هێز" به‌ر به‌ توڕه‌یی تائیفی خه‌ڵكه‌كه‌ بگرن و هێوریان بكه‌نه‌وه و نه‌هێڵن به‌ڕه‌و گه‌ڕه‌كه‌ عه‌له‌وینشینه‌كانی شاره‌كه‌ بڕۆن‌، به‌ڵام لێشاوی چه‌كدارانی لایه‌نگری ده‌سه‌ڵاتی نوێ له‌ زۆرینه‌ی شاره‌كانی وه‌ك ئه‌عزاز و حه‌له‌ب و حمس و ئیدلیب و دیمه‌شقه‌وه‌ بۆ ڕاوه‌دونان و كوشتن و ده‌ستگیركردنی چه‌كدارانی عه‌له‌وی و "لایه‌نگرانی به‌شار ئه‌سه‌د" كه‌وتنه‌ ڕێ.

دیمه‌نی ڤیدیۆی گه‌شتنی كاروانی چه‌كدارانی لایه‌نگری ده‌سه‌ڵاتی نوێی دیمه‌شق و ته‌قه‌كردنی هه‌ڕه‌مه‌كییان له‌ ناوه‌ندی شاره‌ عه‌له‌وینشینه‌كاندا له‌ ڕاگه‌یاندنه‌كاندا بڵاوبوویه‌وه‌. 

به‌ڵام زانیاری نوێ له‌باره‌ی ڕووداو و پێشێلكاری و ده‌ستگیركردن و كوژراوانی شه‌وی ڕابردووی شار و هه‌رێمه‌‌ كه‌ناراوییه‌ عه‌له‌وینشینه‌كانی سوریا هێشتا به‌ ته‌واوه‌تی له‌به‌رده‌ستدا نییه‌. شاره‌كانی جه‌بله‌ و قه‌رداحه‌ دوو ناوه‌ندی گه‌وره‌ی توندوتیژییه‌كانی ناوچه‌ عه‌له‌وییه‌كان بوون، له‌و ناوچانه‌دا به‌تایبه‌ت له‌ جه‌بله و گونده‌واره‌كانیدا‌ بۆ ماوه‌یه‌ك گه‌لێك له‌ زاڵگه‌ و بنكه‌ سه‌ربازییه‌كان كه‌وتنه‌ ده‌ست چه‌كدارانی عه‌له‌وییه‌وه‌.

ئایا هێرشه‌ چه‌كدارییه‌كانی عه‌له‌وییه‌كان پێشوه‌خت به‌ ڕێكخستن كراوه‌ و پلانی بۆ دانراوه‌‌؟
 
هه‌رچه‌نده‌ وه‌ك ئاماژه‌ی بۆ كرا ئاڵۆزییه‌كانی ناوچه‌ عه‌لوینشینه‌كان له‌ كۆتا مانگی ساڵی ڕابردووه‌وه كه‌م تازۆر‌ له‌ ئارادابووه‌، به‌ڵام ڕووداوه‌كانی دوێنێ، په‌ره‌سه‌ندنێكی جیاوازبوون، له‌و ڕووه‌وه‌ وه‌ك هه‌ندێك له‌ سه‌رچاوه‌ هه‌واڵییه‌كانی سوریا ئاماژه‌یان بۆ كردووه‌: هێرشی چه‌كداری له‌ هه‌ریه‌كه‌ لازقیه‌ و جه‌بله‌ و ته‌رتوس هاوكات ڕویان داوه‌ و پێگه‌ی سه‌ربازی و ئه‌منی هه‌ستیارییان تێدا كراوه‌ته‌ ئامانج، دواتر چه‌كداره‌كان زۆربه‌یان بۆ ناوچه‌ شاخاوییه‌كان پاشه‌كشه‌یان كردووه‌، ئه‌مه‌ واته‌ ڕێكخستنێكی پێشوه‌خته‌ "ئه‌گه‌ری هه‌یه"‌ له‌ ئارادابووبێت.

ده‌سه‌ڵاته‌كه‌ی ئه‌حمه‌د شه‌رع له‌به‌رده‌م تاقیكردنه‌وه‌یه‌كی سه‌ختدایه‌

ڕووداوه‌كانی دوێنێ، 6ی ئادار، تاقیكردنه‌وه‌یه‌كی سه‌ختن بۆ ڕژێمه‌كه‌ی ئه‌حمه‌د شه‌رع، ئایا ئه‌و ده‌سه‌ڵاته‌ی‌ كه‌ له‌ تاقیكردنه‌وه‌ی به‌شداریپێكردنی هه‌موو پێكهاته‌كانی سوریا، له‌ كورد و درووز و عه‌له‌وییه‌كان له‌ داموده‌زگاكانی ده‌سه‌ڵاته‌كه‌یدا شكستی هێنا، له‌بواری ئاسایشیشدا په‌نا ده‌باته‌ به‌ر به‌كارهێنانی زه‌بروزه‌نگی له‌ ڕاده‌به‌ده‌ر و پێشێلكردنی مافه‌كانی مرۆڤ و شكستێكی تر بۆ ده‌سه‌ڵاته‌كه‌ی تۆمار ده‌كات؟! 

چۆنیه‌تی مامه‌ڵه‌كردنی سوپا و ئاسایشی دیمه‌شق له‌گه‌ڵ خه‌ڵكی مه‌ده‌نی پێكهاته‌ی عه‌له‌ویی و چه‌كداره‌كاندا، چاره‌نووسی ده‌سه‌ڵاته‌كه‌ی ئه‌حمه‌د شه‌رع و وێنه‌ی ئه‌و، بۆ چه‌نده‌ها ساڵی تر دیاری ده‌كه‌ن.

له‌ ماوه‌ی سێ مانگی ڕابردودا، ئه‌حمه‌د شه‌رع و ده‌سه‌ڵاته‌كه‌ی، سه‌ره‌ڕای زۆرینه‌ی هۆشدارییه‌كانی وڵاتانی وه‌ك ئه‌مریكا و به‌ریتانیا و فه‌ڕه‌نسا و ئه‌ڵمانیا، بۆ به‌شدارپێكردنی سه‌رتاپاگیری هه‌موو پێكهاته‌كانی سوریا، له‌وانه‌ كورد و درووز و ئه‌رمه‌نی و عه‌له‌وییه‌كان له‌پاڵ زۆرینه‌ی عه‌ره‌بی سووننه‌دا له‌ نه‌خشه‌كێشانی شێوه‌ی داهاتووی سوریادا، به‌ڵام ده‌سه‌ڵاته‌كه‌ی ئه‌حمه‌د شه‌رع گوێی به‌ هیچ یه‌كێك له‌و داواكارییانه‌ نه‌داوه‌، و له‌ پێكهاته‌ی حكومه‌ت و داموه‌ده‌زگا مه‌ده‌نی و سه‌ربازییه‌كانیدا و له‌ كۆڕبه‌ندی گفتوگۆی نیشتمانی و له‌ لیژنه‌ی دانانی ڕاگه‌یاندنی ده‌ستووری و كاروباره‌كانی تردا ته‌نیا یه‌ك پێكهاته‌ی به‌شداری پێكردووه‌ ئه‌ویش عه‌ره‌بی سووننییه‌ و له‌ناو ئه‌وانه‌شدا ته‌نیا ئه‌وانه‌ نه‌خشه‌كێشی داهاتووی سوریان كه‌ له‌ ئایدۆلۆجیای ئیسلامیی خۆیه‌وه‌ نزیكن.

شاره‌زایانی چاودێری دۆخی سوریا ئه‌م پێداگیریه‌ی ئه‌حمه‌د شه‌رع ده‌گه‌ڕێننه‌وه‌ بۆ دوو هۆكار یه‌كه‌میان: 

جۆری بیركردنه‌وه‌ی ئایدۆلۆجی ئیسلامیی جیهادی ئه‌و كه‌ جێگه‌ی هیچ به‌ره‌یكی تری تێدا نابێته‌وه،‌ دووه‌میان: فشاری ده‌وڵه‌تی توركیا بۆ په‌راوێزخستنی به‌تایبه‌ت كورد و دواتر عه‌له‌وییه‌كان.

پایته‌خته‌كانی ناوچه‌كه‌ چاویان له‌سه‌ر ڕووداوه‌كانی شه‌وی ڕابردووی سوریا بوو:

ڕووداوه‌كانی 6ی ئاداری ناوچه‌ كه‌ناراوییه‌ عه‌له‌وینشینه‌كانی سوریا ته‌نیا ڕووداوێكی ناوخۆیی سوری نین، به‌ڵكو چاوی گه‌لێك له‌ پایته‌خته‌كانیان له‌سه‌ره‌، تاران و به‌غدا و به‌یروت و ئه‌نقه‌ره‌ زیاتر له‌ وڵاتانی تری دونیا، چاودێری بارودۆخه‌كه‌یان كردووه‌، ئه‌گه‌ر هه‌یه‌ هه‌ندێك له‌و ده‌وڵه‌تانه‌ ده‌ستیان له‌ ڕووداوه‌كانیشدا هه‌بێت.

سه‌رچاوه‌ هه‌واڵییه‌كانی نزیك له‌ ده‌سه‌ڵاتی نوێی دیمه‌شق، جگه‌ له‌ تۆمه‌تباركردنی حزب الله ی لوبنانی به‌ ناردنی چه‌ك بۆ ناوچه‌ عه‌له‌وییه‌كان، هێزه‌كانی سوریای دیموكراتیشیان تۆمه‌تبار كرد به‌ كارئاسانیكردن بۆ ڕێكخستنی ئه‌و گروپه‌ چه‌كداریانه‌، كه‌ناڵه‌كانی ڕاگه‌یاندنی توركیا و قه‌ته‌ر تۆمه‌تباركردنی "هه‌سه‌ده‌"یان كردبووه‌ بابه‌تی سه‌ره‌كی پڕوپاگه‌نده‌كانیان، هه‌روه‌ك ده‌نگۆی ناردنی تیمی تایبه‌تی توركی بۆ هاوكاریكردنی حكومه‌تی دیمه‌شق له‌ ڕاگه‌یاندنه‌ سورییه‌كاندا بڵاوبوویه‌وه‌، هه‌روه‌ها ڕاگه‌یاندنه‌كانی ئێران، ڕووداوه‌كانیان وه‌ك سه‌ركوتی عه‌له‌وییه‌كان له‌ لایه‌ن ده‌سه‌ڵاتی سوننی دیمه‌شقه‌وه‌ ڕاگه‌یاند.

هه‌روه‌ك پێگه‌ هه‌واڵییه‌كانی سوریا بڵاویان كرده‌وه‌ كه‌ وه‌زاره‌تی به‌رگری وڵاته‌كه‌ هێزی زیاتری ڕه‌وانه‌ كردووه‌ بۆ سه‌ر سنووری سوریا-عێراق بۆ ڕێگریكردن له‌ هاتنه‌ ناوه‌وه‌ی چه‌ك، له‌ لایه‌كی تریشه‌وه‌ ڕاگه‌یاندنه‌كانی عێراق بڵاویان كرده‌وه‌ كه‌ سوپای عێراق چاودێریكردنی سنووره‌كانی خۆی له‌گه‌ڵ سوریادا توندتركردووه‌.

ڕۆژانی داهاتوو دیمه‌نه‌كانی ململانێی ناوخۆیی سوری كه‌ به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی زیاد له‌ وڵاتێكی هه‌رێمییان له‌ پشته‌وه‌یه‌وه‌، له‌گه‌ڵ گریمانه‌ی پێشێلكارییه‌كانی شه‌وی ڕابردوو، زیاتر ئاشكرا ده‌بن.