عێراق بانکی نهێنی تارانە و ئەگەرى سزادانى هەیە

پوختە

لە نێوان کاردانەوەی سزاکانی ئەوروپا بۆ سەر ئێران و کشانەوەی لەناکاوی هێزەکانی ئەمریکا و پەرەسەندنی ترسەکان لەوەی بەغدا ببێتە گۆڕەپانێکی جێگرەوە بۆ ئابوری "خۆڕاگريی" ئێران، ڕوداوەکان لە عێراقدا خێراتر دەبن.

لە نێو پلانەکانی تاران بۆ دەربازبون لە گەمارۆ ئابورییەكەى سەرى لە ڕێگەی تۆڕەکانی قاچاخ و بریکارەکانیان لەعێراق، هاوكات هەوڵەکانی بەغدا بۆ کۆنترۆڵکردنی سنورەکان و بەرتەسککردنەوەی چەک، دیارترین پرسیار هەر ماوەتەوە: ئایا عێراق دەبێتە "کارتی موزایەدە" بۆ تاران لە ململانێی ناوچەیی لەگەڵ ڕۆژئاوا و تەلئەبیب؟.

تا چەند عێراق خۆراك دەداتە ئابورى داڕوخاوى ئێران؟

زیاد ئەلهاشمی شارەزای ئابوری لە پۆستێکدا لە هەژماری "ئێکس"ی تایبەت بە خۆی كە ئیرادە بەدواداچونى بۆ كردوە، ڕایگەیاند، ئابوری بە ناو خۆڕاگریی ئێران و ئەو پلانە داراییەى کە ئەو وڵاتە پەنای بۆ دەبات لە ئەگەری سەپاندنی سزاکانی ئەوروپا و توندکردنەوەی گەمارۆی ئابوری سەر حكومەتى تاران دا، پێکدێت لە چەند میحوەرێک؛ کە هاوتەریب کاردەکەن بۆ بەدەربازبون لە سیستمى توندی كۆت و بەندى سزاکانی ڕۆژئاوا.

ناوبراو لە درێژەى لێدوانەكەی دا ئەوەى خستەڕو كە ئابوری بە ناو خۆڕاگریی پشت بە چەندین چالاکی دەبەستێت، لەوانە چالاککردن و زیندوکردنەوەی تۆڕەکانی قاچاخی و سنور بەزاندن بە مەبەستی هەناردەکردنی نەوتی ئێران و وەرگرتنى بەرهەمەکانی ئێران، ئەمەش بەمەبەستى دەربازبونە لە چاودێریی ئەمریکا و ئەوروپا، جا چ لە ڕێگەی دەریاوە بێت یان لە سنورە وشکانییەکانەوە.

ئەو شارەزایەى بوارى ئابورى لە درێژەی نوسینەكەیدا ئەوەى رونكردۆتەوە كە پشتبەستن بەو گروپ و شانە نزیکەکانەى سەر بە پڕۆژەی مقاوەمەن لە یەمەن، عێراق، لوبنان، ئەفریقا و پاکستان چالاکن، كە هەمویان پاڵپشتن بۆ ئابوری ئێران بە ڕەوتی دارایی دراوی قورس و ئاسانکاریی بۆ هەناردەکردن بۆ ئێران و هاوردەش لە ئێرانەوە.

ئەلهاشمی هێمای بۆ ئەوەشکرد کە ڕۆڵێک هەیە بۆ کۆمپانیا و بازرگانانی نێوەندگیر و پەیوەندیدار کە وەک بەشێک لە ئابوری خۆڕاگریی کار دەکەن و لە سەرانسەری جیهاندا بڵاوبونەتەوە، كارەكانیشیان لە ئەنجامدانی گرێبەست و دابینکردنی کەرەستەی قەدەغەکراوی نێودەوڵەتييه بۆ ئێران، وەک پارچەی یەدەگ، ماددە کیمیاییەکان، کەرەستە و ئەوانی تر، کە دەتوانرێت لە ڕێگەی تۆڕەکانی قاچاخەوە بهێنرێنە ناو ئێرانەوە.

رۆڵى چین و روسيا لە زیندوكردنەوەى ئابوری ئێران دا چى دەبێت؟

ئەلهاشمی پێیوایە ئێران ئەمڕۆ بە تەنهایە و نزیکە لەوەى بەتەواوەتى لە ئاستی نێودەوڵەتی داببڕێت.

چین ئەولەویاتی خۆی لە دەریای باشوری چین و تایوان هەیە، هەروەها کۆنترۆڵی ئەمریکییەکان بەسەر گەروەکان و خاڵە گومرگییەکاندا، هێندەى تر بارگرانیى خستۆتە سەر حكومەتى تاران لە تێپەڕاندنى دۆخە ئابورییە لاوازەكەى.

هاوكات، چین لە ئێستادا بە هیچ جۆرێك نایەوێت لە پاڵپشتیکردنی ئێران و دژایەتیکردنی ڕۆژئاوا، خۆی توشى بارگرانیی بکات، هەروەها ڕوسیا کێشەی شەڕی لەگەڵ ئۆکرانیا هەیە و خواستی خۆی بۆ گەیشتن بە كۆتایى هێنانى شەڕە لە ڕێگەی نێوەندگیریی ئەمریکاوە تێكنادات و نایەوێت ئەم پرۆسەیە بە پشتیوانیکردن لە ئێران لە دژی ڕۆژئاوا بخاتە مەترسییەوە، جگە لەوەش ڕوسیا زۆر ئاسودەیە لە ڕاگرتنی هەناردەکردنی نەوتی قاچاخی ئێران بۆ چین، بۆ ئەوەی لە ڕێگەی ئۆپێک پڵەسەوە پشکەکان باشتر ڕێکبخاتەوە.

ئێران دەبێت چی بكات؟

ئەو شارەزایە ئابورییە لە کۆتایی پۆستی بلۆگەکەیدا دەڵێت: ئێران هیچ بژاردەیەکی دیکەی نییە جگە لە پشت بەستن بە خۆی و ئامرازە ناوچەیی و نێودەوڵەتییەکانی بۆ جێبەجێکردنی پلانی ئابوریی خۆڕاگریی خۆى، بەڵام دەبێتە هۆی ئاوڕژاندن و لاوازکردنی زۆرێک لە توانا و ئامرازە ناوچەیی و نێودەوڵەتییەکانی، ئەو ئامرازانە لە پێگەیەکی گرنگتر و ناسکتر لە جاران بەجێدەهێڵێت، هاوكات دەرگای لێپێچینەوە نێودەوڵەتییەکان دەكاتەوە، كە رەنگە ببێتە هۆى  سزادانى دامەزراوە و كەسایەتییەكان و تەنانەت حکومەتیش.

ئەم چاوەڕوانی و تێڕوانینانە لە ژێر ڕۆشنایی کشانەوەی خێرای هێزەکانی ئەمریکا لە بنکەی عەین ئەسەد لە ئەنبار و بنکەی ڤیکتۆری نزیک فڕۆکەخانەی بەغدا دێت، ئەمەش لە کاتێکدایە کە باس لە کشانەوەی هاوشێوە لە بنکەی حەریر لە هەولێر دەکرێت، بەڵام تا ئێستا هیچ کارێکی لەو شێوەیە تۆمارنەکراوە.

عێراق چۆن بۆتە بانكى نهێنى ئێران؟

بەگوێرەى راى چاودێرانى سیاسى و ئابورى، لە ئێستادا عێراق رۆڵى ئەو پارەدانە دەگێڕێت كە نایەوێت ئابورى ئێران بەتەواوەتى بكەوێت و سیستمى حوكمڕانى تاران بڕوخێت، چونكە هاوكێشەكە پێچەوانەیەو هەم ئێران پێویستى بە میلیشیا و حزب و گروپە شیعییەكانى عێراقە كە هاوپەیمانى سەرەكى ئەو وڵاتەن، هەم ئەوانیش بۆ سەپاندنى هەندێك پرسى ناوخۆیى و هەرێمى پێویستیان بە ئێرانە، تا لە رێیەوە ئەجێنداى كارە سیاسییەكانى خۆیان بسەپێنن، كەواتە ئەو نەزیفەى لە داهاتى عێراق دا بەردەوام رودەدات، ساڵانێكى زۆرە ئابورى ئێرانى راگرتوە، ئەگەر نا وڵاتێكى وەك ئێران كە لە ماوەى چل ساڵى رابردودا هەمو داهاتەكەى بۆ بەرهەمهێنانى چەكى ئەتۆم سەرف كردوە، زۆر قورسە بتوانێت لە رێى كشتوكاڵ و هەناردەى كارەباو غازەوە بۆ عێراق؛ بەردەوامیى بە ئیدارەدانى بەڵانسى بەرهەمهێنان لە بەرانبەر خەرجكردن دا بدات، بەمەش دورنییە لە داهاتودا لەلایەن وڵاتانى رۆژئاواوە، عێراق سزایەكى قورسى هاوشێوەى ئێران بدرێت.