فواد حسێن: لەشکرکێشی تورکیا هیچ چوارچێوەیەکی یاسایی نیە

ناوەندی هەواڵ

وەزیری دەرەوەی عێراق ڕایگەیاند، بۆ ڕێگەدان بە لەشکرکێشی و ئۆپراسیۆنی سەربازیی لە قوڵایی خاکی عێراقداهیچ ڕێککەوتنێک لەگەڵ تورکیا نەکراوە و هەر گرژییەکیش ڕووبدات کاریگەری لەسەر تەواوی وڵاتان دەبێت.

فواد حسێن وەزیری دەرەوەی عێراق لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ کەناڵێکی تەلەفزیۆنی عێراقیدا ڕەتیکردووتەوە بەغدا و ئەنقەرە لەبارە هاتنەناوەوەی سوپای تورکیا بۆ ناو خاکی عێراق هیچ ڕێککەوتنێکیییان کردبێت و دەڵێت:"ئەوەی هەیە تەنیا یاداشتنامەیەکی لەیەکگەیشتنە، نەک ڕێککەوتن."

بەوتەى وەزیری دەرەوەی عێراق، ئەو لێکتێگەیشتنەش بۆ سەرەتای هەشتاکانی سەدەی ڕابردوو دەگەڕێتەوە.

لە ڕابردوودا وەزیرانی دەرەوەی عێراق،  ئەوەیان بۆ میدیاکان پشت ڕاستکردووەتەوە کە ڕێککەوتن و لێکتێگەشتنەکانی نێوان تورکیا و عێراق لەبەر ڕۆشنایی تۆمارێکی فەرمیدا، کە لە لایەن "تاریق عەزیز" وەزیری دەرەوەی ئەوکاتی عێراق و هاوتا تورکەکەی لە ساڵی 1984 کراوە و دەریدەخات کە ڕێککەوتنە تەنها بۆ ماوەی ( یەک ساڵ ) واژۆ کراوە، سەبارەت بە ڕێگەدان بە هێزەکانی تورکیا بۆ چوونە ناو خاکی عێراق، بە مەودای "پێنج" کیلۆمەتر.

بە پێی ناوەرۆکی لێکتێگەشتنەکە ڕەشنووسێک لەنێوان هەردوو ووڵاتدا کراوە بەوەی "لایەنی تورکی بۆی هەیە بۆ ماوەی 72 کاتژمێر  و لە قوڵایی" پێنج کیلۆمەتر" ئۆپراسیۆن لە خاکی عێراقدا بکات، بەو مەرجەی پێشوەختە لایەنی عێراق لە مەبەستی ئۆپراسیۆنەکە ئاگادار بکاتەوە."

 لە چاوپێکەتنەکەدا، جیا لە پشت ڕاستکردنەوەی ئەو لێکتێگەشتنە و بەسەرچوونی ئەو ڕێککەوتنە وەزیری دەرەوەی عێراق، ئاماژەى بەوەکردووە، هیچ ڕێککەوتنێک لە نێوان "عێراق و تورکیا" لە پرسی تێپەڕاندنی سنورەکان نییە، بەڵام ئەوەی ئێستا هەیە تورکیا داوا دەکات ڕێگری لە چالاکییە چەکدارییەکانی پارتى کرێکارانى کوردستان "پەکەکە" بکرێت بەو پێیەی پەکەکە حزبێکی تورکیایە و لە ناوچە سنوورییەکان بوونیان هەیە، فوئاد حسین وادەڵێت.

بە پێی لێدوانی فوئاد حسین وەزیری دەرەوەی عێراق کە لە ڕابردوودا بڵاوکراوەتەوە، تەنها لە ساڵی 2018ەوە بۆ سالی 2020 تورکیا زیاتر لە 22هەزار و 700 جار سەروەریی خاکی عێراقی پێشێلکردووە، وەک ناڕەزاییەکیش بەرامبەر ئەو پێشێلکاریانە، وەزارەتی دەرەوەی عێراق 296 یاداشتنامەی پێشکەشکردووە و سکاڵایەکیشی ئاڕاستەی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیەکگرتووەکان کردووە، بە بێ ئەوەی یاداشتەکان و تەنانەت سکاڵاکە، هیچ دەرەنجامێکی لەبەرژەوەندی عێراق لێبکەوێتەوە.
 
ئەوەی جێگای ئاماژەیە لە دوای ئەو سکاڵای دەوڵەتی عێراقەوە لە ئەنجومەنی ئاسایش دوڵەتی داگیرکەری تورکیا لە نیوەی ساڵی 2024 دا، (1076) هێرش و بۆردوومانی بۆسەر هەرێمی کوردستان ئەنجامداوە، بەشێوەیەک (93٪)ی بۆردوومانەکان لە ڕێگەی فڕۆکەی جەنگییەوە ئەنجامدراون، هاوکات تەنها لە ساڵی 2023، سوپای تورکیا (1548) جار بۆردوومان و هێرشی بۆسەر خاکی هەرێمی کوردستانی ئەنجامداوە.

جیا لە ئاماری هێرشەکانی تورکیا کە ڕیکخراوەکان بەردەوام بڵاوی دەکەنەوە، پارتی کرێکارانی کوردستان چەندین جار هۆشداری داوە لە بەکارهینانی چەکە کۆکوژەکانی تورکیا وەک "چەکی کیمیایی و بۆمبی فۆسفۆر و چەندین چەکی قەدەغەکراوی دیکە" کە بەردەوام تورکیا بەکاریان دەهینێت.

بەڵام نە حکومەتی هەرێم و نە عێراق ڕیگەیان نەداوە هیچ لێکۆڵینەوەیەک بکرێت لە سەر ئەو چەکانە، ئەگەر چی لە 11ی 1ی 2023 دا ، نوسینگەی سەرۆک وەزیرانى عێراقی بە فەرمانێک داوای کرد لێکۆڵینەوە لە بەکارهێنانى چەکی کیمیایی لەلایەن دەوڵەتى داگیرکەری تورکەوە لەخاکی هەرێمی کوردستاندا بە هەماهەنگی هەردوو حکومەتی هەرێم و عێراق، بەلام حکومەتی هەریم ڕێگری کردوو هەنگاوەکانی ئەو لێکۆڵینەوەی پەکخست.

بە پێی ئامارەکانی ڕێکخراوی "سی پی تی"ی ئەمەریکی  لەمانگی 8ی ساڵی لە 2015 تا ئێستا 74 پێشمەرگە بەهۆی هێرشەکانی تورکیاوە شەهید بوون و هیچ کەس و لایەنێکیش بەرگریان لێناکات و لێیان ناپرسێتەوە.

هاوکات، لەساڵی 1990 تا ئێستا زیاتر لە (700) هاوڵاتی هەرێمی کوردستان بەهۆی هێرش و بۆردومانەکانی تورکیاو ئێران شەهید و بریندار بوون.
 
یەکەم هێرشی تورکیا بۆ سەر خاکی هەرێم لە 25ی ئایاری 1983 دەستیپێکرد، بە دوایدا دەوڵەتی داگیرکەری تورک بە کەڵکوەرگرتن لە سەرقاڵبوونی عێراق بە شەڕی چەندین ساڵەی لەگەڵ ئێران، لە ساڵانی 1984 و 1986 و 1987 هێرشەکانی پەرەپێدا و بە هەزاران سەربازەوە بە قووڵایی "5کیلۆمەتر" هێرشی چڕیان کردە سەر خاکی باشووری کوردستان.

دوای کۆتاییهاتنی سەردەمی جەنگی ئێران و عێراق لە ساڵی 1998 و دەستپێکردنی راپەڕینی ساڵی 1991، هاوسەنگی هێز گۆڕا و عێراق رێککەوتنەکەی لەگەڵ تورکیا هەڵپەسارد، بەڵام تورکیا بە سود وەرگرتن لە حکومەتی تازەپێکهێنراوی هەرێمی کوردستان هێرشەکانی زیاتر کرد و لە ئێستاشدا دەیان بنکە و بارەگای سەربازی و سیخوڕی لە هەرێمی کوردستان هەیە.