فیل و کەر؛ هێمای سەرەکی دوو حزبە سیاسییەکەی ئەمریکا

ئیرادە میدیا

له ناو جەرگه ی گۆره پانی سیاسیی ئەمەریكادا، هێماکانی فیل بو پارتی کۆماری و کەر بو پارتی دیموکرات، وەك نیشانەی جیاكەرەوه دەردەکەون و رەنگدانەوەی ناسنامەو هه ڵویستی ئەو دوو پارته ن ئەم هێمایانه تەنیا دروشم نین بەڵکو لەناخیاندا میژوویەکی دێرین وچه ندین چیرۆکیان هه ڵگرتووه که ڕەهەند ومانای خۆیان هەیه لەوتەى دیموكراته كان لەسەدەی نۆزدەیه مه وه هێمای که رو كۆمارییه كانیش له کۆتایی هەمان سه دەدا هێمای فیلیان هه ڵگرتووه ئەم ئاژەڵانه بوونه تەئاوێنه یەك كەڕه نگدانه وەی نه و بەهاو سیاسه ت و ئامانجانەن که هەرپارته وهەوڵ بۆبه دیهینانیان دەدات. 

تیگه یشتن لەم هیمایانه بۆ تیگه یشتنێكی قووڵتر له سیاسه تی ئه مه ریکا زۆر گرنگه ئه م دوو هێمایه فیل و که ر ته نیا نوێنه رایه تییه کی ساده نین به ڵکو گوزارشت له فه لسه فه یه کی سیاسیی و هه ڵوێستێکی ئایدیۆلوژی دیاریکراو ده که ن. 

له سالی 1855 ه وه، گوزارشت له نامانجه کانی نه و پاڵێوراوانه ده که ن که سه ر به یه کی له و دوو پارته سیاسییه دیموکرات و کۆمارین له م را پورته به دواداچوون بو ره گ و ریشه ی نه و هیمایانه ده کەین و ڕوشنایی ده خەینە سه ر چونیه تی سه رهه ڵدان و گه شه کردنیان هه روه ها نیشانی دەدەین، کە هه ردوو پارت له بانگه شه ی هه لبژاردنی هاوچه رخدا، بۆ په یوه ندیکردن له گه ڵ ده نگده ران و کاریگه ریی له سه ر بیرورای گشتی به کاریان ده هێنن له هه موو خولیکی هه ڵبژاردندا، وێنه کانی که ر و فیل، له کاریکاتێری سیاسیی و لۆگۆی بانگه شه ی هەڵبژاردن و پلاتفۆرمەکان بەکاریان دەهێنن مێژووی ئە و دوو هێمایه پارتی دیموکراتی ئه مه ریکا له سه ره تای سه ده ی نۆزده یه مه وه که ر وه ك هێمای پارتی دیموکراتی ئه مه ریکا به کار ده هێندریت به دیاریكراویش له کاتی بانگه شه ی هه ڵبژاردنی ئه ندرو جاكسون له ساڵی 1828دا.

له و كاتدا نه یارانی جاكسون نازناوی (جاکاس - که ر) یان، وه ك هه وڵێك بۆگاڵته کردن پێی لێیان نا. جاكسون له جیاتی ئه وه ی ئه م هێرشه پشتگوێ بخات كه رى وه ك هێمایه ك بۆخۆی وه رگرت و پێی وابوو، گوزارشت له خۆراگری و کاری به رده وام ده کات. 

دواتریش که ر بووه هێمایه کی باو له كاریكاتێره سیاسییه کان که نوێنه رایه تی دیموكراته كان ده کات به کارهێنانی كه ر وه ك هێمای پارتی دیموکراتی ئه مه ریکا به دریژایی ده یان ساڵدا هه ر به رده وام و له په ره سه ندندا بوو بو ئه وه ی به شێوه یه کی به رفراوان ببیته هێمایه کی دانپێدانراو له کوتاییدا هونه رمه ند توماس ناست له کاریکاتێره به ناوبانگه کانیدا که له کۆتایی سه ده ی 19 له گۆفاری (هار په رز ویکلی) بڵاودە کراونه وه روڵی له پته و کردنیدا هه بوو، ئه وه ش یارمه تیده ر بوو بو ئه وه ی كه ر وه ك هێمایه کی فه رمی پارتی دیموکراتی ئه مه ریکا بچه سپێت.

پارتی کۆماری ئه مه ریکا

هه رچی ،فیله له کۆتایی سه ده ی نۆزده یه مه وه وه ك هێمایه ك بۆ پارتی کۆماری ئه مه رێگایە به کار ده هێندریت چاکه ی ئه مه ش هه ر بۆ وێنه کیش تۆماس ناست ده گه ڕێته وه که ساڵی 1874 به کاریکاتێر له گۆڤاری (هارپه رز ویکلی) بڵاوی ده کردنه وه ناست وێنه ى فیلى وه ك نوێنه ری پارتی کۆماری ده کێشا که گوزارشت له هێز و پته وی ده کات. 

فیل، وه ك هێمای هێز و سه قامگیری سه یر ده کرا، ئه مه ش له گه ڵ ئە و به هایانه دا یه ك ده گرێته وه که پارتی کۆماری ئه مه ریکا هه وڵی پته و کردنی ده دات، له و کاته وه كۆمارییه كان فیلیان وه ك هێمایه ك بۆ خۆیان وه رگرتووه، به رده وامیش له بانگه شه کانی هه ڵبژاردن که ره سته کانی پروپاگه نده ی تایبه ت به پارته که دا ده رده که وێت.

به م شێوه یه که ر و فیل بوونه به شێکی دانه بر او له ناسنامه ی سیاسیی ئه و دوو پارته مانای میژوویی و سیاسییان هه ڵگرتووه که بەها و بنه ماکانی هه ر پارتێك به رجه سته ده که ن.

کاریگه ری ئه و دوو هێمایه له سیاسه تی هاوچه رخداو مانای دوو هێماکه

که ر و فیل گوزارشت له فه لسه فه ی سیاسیی و جه ماوه ری هه ڵبژاردنی جیاواز ده که ن که ری دیموکراته کان ره نگدانه وه ی پابه ندبوونی پارته که یه به مافی چینی کرێکاران چینی ناوه راست و بانگه واز بۆ چاکسازی كۆمه ڵایه تى له لایه کی دیکه وه فیلی کۆمارییه کانیش هێمایه بۆهێزی ئابووری به رگریکردن له به ها باوه کان و سیاسه ته خۆپاریزییه کان.

کاریگه ریی هێمای پارتی دیموکراتی ئه مه ریکا 

له سیاسه تی ها و چه رخدا دروشمی که ر روڵێکی گرنگی له پته و کردنی ناسنامه ی حزبایه تی پارتی دیموکراتدا هه یه که ر به هێمایه ك داده نرێت که گوزارشت له به هاکانی پارته که مافه وه ك كاری سه رراست کۆمه ڵایه تییه کان و پابه ندبوونی به دادپه روه ری ئابوورییه وه ده کات.
 
پارتی دیموکراتی ئه مه ریکا دروشمی که ر

بەبەرده وامی له بانگەشه کانی هه ڵبژاردن له سەر لافیته، پۆستەروریکلامی ژمارەیی بەکارده هێنیت. ئه م به کارهێنانه ش ناسنامه ی بینراوی پارته که پته وتر ده کات و یارمه تی به هیز کردنی په یوه ندی سۆزداریی نێوان ده نگده ران و دروشمه که ش ده دات که ر ره نگدانه وه ی وێنه ی پارتی دیموکراتی ئه مه ریكایه وه ك پارتیك كه كار بو چینی کریکار و ناوه راست ده کات ئه مه ش یارمه تیده ره له بنیاتنانی رووه تی پارته که وه ك داكۆ كیكاریك له پرسه کومه لایه تییه كاندا. 

هه روه ها بوونی دروشمه که له هه ڵمه ته کاندا په یوه ندی نێوان پارته که و ده نگده ره کانی به هیزتر ده کات و یارمه تی به رجه سته کردنی ئه و به هایانه ش ده دات که پارته که داكوكییان لئ ده کات که ر له رێگه ی به کارهێنانی به رده وامی له بونه سیاسی و کۆمه ڵایه تییه جیاوازه کاندا ناسنامه ی پارته که پته وتر ده کات ئه مه ش روڵى له چه سپاندنی وێنه ی پارته که له مێشکی ده نگده ران و کۆمه ڵگه دا دەبێت.

کاریگه ریی هێمای پارتی کۆماری ئه مه ریکا

سه باره ت به پارتی کۆماری دروشمی فیل نوێنه رایه تی هێمایه کی به هێز و گوزارشت له هێز، خۆراگری و توانای سه رکردایه تیکردن ده کات. 

فیل، ڕووه تی پارته كه وه ك پارتیكی کۆنەپارێزو خۆ پارێز که هۆشو بیری له سه ر به ها باوه کان و هێزی ئابوورییه، پته وتر ده کات پارتی کۆماری له بانگه شه کانی هه ڵبژاردندا به شێوه یه کی به رچاو فیل وه ك هێمای هێز و وره به رزی به کارده هێنێت فیل له سه ر لافیته چاپکراو و ماڵپه ره کاندا ده رده که وێت، ئه مه ش روڵی له به هێز کردنی وێنه ی پارته که وه ك لایه نێک كه خەیاڵی له سه ر ئاسایش و سه قامگیرییه ده بێت.

هه روەها فیل  ره نگدانه وه ی وێنه ی پارتی كۆمارییه وه ك پارتیكی به هێز و تۆکمه ئه مه ش له راکیشانی ئه و ده نگده رانه ی که سه قامگیری و توانای سه رکردایه تیکردنیان پێ باشتره، ئه مه ش ها وبه ندی ده نگده ران به پارته که وه ك بژاره یه كی باوه ر پێکراو له پرسه ئابووری و به رگرییه کاندا به هیزتر ده کات. 

هەروەها فیل رولیشی له پتەوکردنی ناسنامەی پارته که لەمیانی دەرکەوتنی بەردەوامی لەبانگەشەکانی هەڵبژاردن و بۆنە سیاسییەکاندا هەیە.